Büyük ölçekli projelerinin başarılı yönetimi, detaylı planlama ve sürekli performans takibi gerektirir. Bu projelerde adam-saat analizleri (iş gücü planlaması ve verimlilik ölçümü) genel proje başarısı için kritik öneme sahiptir. Adam-saat analizi, projenin iş gücü ihtiyacını, çalışan verimliliğini ve takvimsel ilerleyişini anlamayı sağlar.

YAZAN: Y. İnş. Müh. Şükrü Yılmaz / www.sukruyilmaz.org

Adam-saat, bir kişinin bir saatte gerçekleştirdiği iş miktarı olarak tanımlanan bir ölçüdür. 

Bir işin tamamlanması için gereken toplam emek, işin büyüklüğü ile adam-saat değerinin çarpılmasıyla bulunur. Örneğin, 1 m² duvar örmek 1,52 adam-saat sürüyorsa, 200 m² duvar için 1,52 × 200 = 304 adam-saat gereklidir. 

Bu değer, bir işçinin tek başına 304 saat çalışması demektir; eğer günde 8 saat çalışılırsa yaklaşık 38 iş-günü yapar.

Adam-saat analizinin önemi şunlardır:
İş Gücü Planlaması: Projenin her aşaması için kaç işçiye ve ne kadar süreye ihtiyaç duyulacağını belirlemeye yardımcı olur. Bu sayede ne zaman, hangi miktarda iş gücü gerektiği önceden öngörülebilir.
Bütçe Tahmini: İşçilik maliyetleri, kullanılan adam-saat üzerinden hesaplanır. Doğru bir adam-saat analizi, proje başlangıcında daha gerçekçi işçilik bütçesi çıkarılmasını sağlar.
Verimlilik Takibi: Gerçekleşen adam-saat değerleri ile planlanan değerlerin karşılaştırılması, iş gücünün ne kadar verimli çalıştığını gösterir. Bu sayede projenin insan kaynağı performansı ölçülür ve gerekiyorsa düzeltici önlemler alınır.
Proje Süresi Kontrolü: Belirli bir iş için harcanan adam-saat artıyor ise, bu genellikle verim düşüklüğüne veya beklenmedik zorluklara işaret eder ve proje takvimini etkileyebilir. Erken uyarı olarak, adam-saat sapmaları proje süresini kontrol altında tutmak için kullanılabilir.

Kullanılan Metrikler ve Analiz Yöntemleri
Adam-saat analizinde, iş gücüne dair çeşitli metrikler ve yöntemler kullanılır:

Birim Adam-Saat Değerleri: Her bir imalat türü için, birim iş başına düşen standart adam-saat değerleri kullanılır. Bu değerler geçmiş proje verilerinden veya sektörel standartlardan elde edilir. Örneğin, bir metreküp beton dökümü için ortalama 2,83 adam-saat gerektiği biliniyorsa, proje kapsamındaki toplam beton metrajı ile bu değer çarpılarak toplam ihtiyaç hesaplanır.

Toplam Adam-Saat İhtiyacı: Projedeki her faaliyet için (örneğin temel kazısı, kolon imalatı, duvar örme, sıva, mekanik-elektrik montajı vb.) ayrı ayrı adam-saat hesapları yapılarak tüm projenin toplam iş gücü ihtiyacı bulunur. Bu süre proje zaman çizelgesine (iş programına) dağıtılır.

Çalışan Verimliliği: Verimlilik, çıktı / girdi şeklinde ölçülür; inşaatta genellikle saat başına iş miktarı ile ifade edilir. İş gücü verimliliğini analiz etmek için harcanan adam-saat (Spent Man-Hours) ile kazanılan adam-saat (Earned Man-Hours) karşılaştırılır. Kazanılan adam-saat, yapılan işin standartlara göre kaç adam-saat’e karşılık geldiğini (yani planlanana göre üretilen iş miktarını) gösterirken, harcanan adam-saat fiilen tüketilen emeği ifade eder. Bu karşılaştırma ile her bir iş kaleminde verimlilik yüzdesi hesaplanır. Örneğin, bir projede kalıp işinde 2500 saat harcanarak 2200 saatlik iş üretilebilmiş ise verim %88’dir (2200/2500). Buna karşılık demir montaj işinde 300 saatte 585 saatlik iş üretilmişse verim %195 gibi çok yüksek bir değerdedir. Toplamda tüm işler için örnek proje verimi %94,64 olarak hesaplanmıştır. Bu verimlilik yüzdeleri, işgücünün planlanana kıyasla ne kadar etkili kullanıldığını gösterir.

Proje Süresi ve İlerleme Yüzdesi: Adam-saat verileri, proje ilerleme yüzdesini takip etmek için de kullanılır. Tüm iş kalemlerini adam-saat cinsine çevirerek, projenin genel ilerleyişini hesaplamak mümkündür. Örneğin, projedeki tüm imalatların toplam planlanan adam-saat miktarı 50.000 saat ise ve şimdiye kadar 20.000 adam-saat’lik iş tamamlandıysa, proje yaklaşık %40 ilerlemiştir denilebilir (20.000/50.000). Bu yaklaşım, farklı ölçü birimlerine (m², m³, ton vs.) sahip imalatları ortak bir paydada (saat) birleştirerek bütüncül ilerleme takibi sağlar.

Kritik Yol ve Kaynak Dengeleme: Adam-saat analizleri, zaman planlamasıyla entegre edilir. Hangi dönemde kaç işçi gerektiğini görmek için iş gücü histogramları hazırlanır. Bu histogramlar, proje takvimi boyunca belirli periyotlarda (hafta, ay gibi) ihtiyaç duyulan toplam işçi sayısını veya adam-saat miktarını gösterir. Böylece, iş gücü dağılımındaki düzensizlikler tespit edilip kaynak dengelemesi yapılabilir. Örneğin, bazı dönemlerde ihtiyaç fazlayken diğer dönemlerde düşükse, iş planı düzenlenerek veya vardiyalar ayarlanarak iş gücü daha dengeli kullanılır.

Örnek Veri Seti ile Adam-Saat Analizi
Tabloda büyük ölçekli bir konut projesinin basitleştirilmiş adam-saat verileri sunulmuştur.
Bu projede temel, taşıyıcı sistem, duvar ve cephe işleri için planlanan ve gerçekleşen adam-saat değerleri karşılaştırılmaktadır:

Not: PV (Planned Value) burada her iş kalemi için planlanan adam-saat, AC (Actual Cost olarak adlandırılsa da burada "harcanan saat"), gerçekleşen fiili adam-saat, EV (Earned Value) ise yapılan iş miktarının planlanan adam-saat karşılığıdır. Verimlilik = EV / AC olarak hesaplanmıştır.

Tabloyu yorumlarsak;

• Temel kazısı için planlanan 1.250 saatlik iş gücü, %100 gerçekleşmiştir (.250). 1.300 saat harcandığı için verimlilik %96’dır. Biraz fazla efor harcanmış görünüyor.

• Betonarme imalatında 20.000 saat harcanarak, 18.740 saatlik iş üretilebilmiş, verim %93 (beklenenden yavaş). Bu, muhtemelen iş gücünün öngörülenden daha düşük performansla çalıştığını veya beklenmedik zorluklar yaşandığını gösterir.

• Tuğla duvar örme işinde ilginç şekilde 14.000 saat harcanarak 15.200 saatlik iş tamamlanmış (planlanandan daha hızlı ilerlenmiş), verim %108 – yani işçiler beklenenden daha üretken çalışmış. Bu, daha tecrübeli ekip kullanımı veya uygun çalışma koşulları sayesinde olabilir.

• Dış cephe kaplamasında ise verim %92 ile beklenenden düşük.

Toplamda proje geneli için planlanan 40.690 adam-saat işin, 41.300 saat çalışarak tamamlandığı görülüyor. Genel verimlilik yaklaşık %98,5 civarında, yani proje bazında iş gücü performansı hedefe yakın olmakla birlikte az da olsa bir verim kaybı var.

Bu veriler grafiksel olarak incelendiğinde, her iş kalemi için planlanan ve gerçekleşen adam-saat değerlerini karşılaştıran bir sütun grafik çizilebilir. Örneğin, duvar işinde gerçekleşen sütunu planlananın altında (daha az saat harcandığı için) ve diğer işlerde gerçekleşen sütunları planlananın biraz üzerinde görülecektir. Toplam kümülatif olarak bakılırsa, adam-saat S-eğrisi oluşturularak planlanan ve gerçekleşen iş gücü kullanımı zaman içinde karşılaştırılabilir. S-eğrisi, kümülatif adam-saat (veya ilerleme) değerlerinin zamana karşı grafiğidir ve genellikle bir proje başında yavaş, ortalarda hızlanan, sonunda tekrar yavaşlayan bir S şeklinde olur. Bu grafikte planlanan kümülatif adam-saat eğrisi ile fiili gerçekleşen eğri üst üste çizilerek proje takvimine göre iş gücü kullanımının önde mi yoksa geride mi olduğu izlenir. Örneğin, proje ortasına kadar gerçekleşen eğri planlananın altında kalıyorsa, bu iş gücü açısından bir gecikmeye işaret edebilir ve telafi için ekstra ekip planlamak gerekebilir.

ŞANTİYE^®
Daha iyi yapılar için...
22 Mart 2025

Türkiye'nin en ESKİ ve en çok ZİYARET EDİLEN şantiyesi: ŞANTİYE^®... 
İnşaata dair "KAYDADEĞER" ne varsa... 1988'den bu yana...
Şantiye^®nin ürettiği, derlediği ve yayınladığı içeriklerde öncelik “KAMUSAL YARAR”dır... 
Ve yayınlanan içeriğin “ÖZEL” olmasına özen gösterilir...

BASILI DERGİ + E-DERGİ + SANTİYE.COM.TR + SOSYAL MEDYA + DİJİTAL PLATFORMLAR... 

İnşaat sektörünün buluşma noktası Şantiye^®, “Güven”i temsil eden “Basılı bir Yayın” olma özelliğinin yanı sıra yenilenen web sitesi, Turkcell Dergilik ve Türk Telekom E-Dergi gibi mobil uygulamalardaki varlığı, 42 bin E-Bülten abonesi ve 85 bin sosyal medya takipçisi-bağlantısıyla inşaat sektörünün en önemli iletişim platformlarından biri olmaya her ortamda devam ediyor... 1988'den bu yana...

Şantiye^® ayrıca yapı sektörüne "Şantiye'nin Yıldızı Ödülü", "Yılın Yeşil Yapı Malzemesi / Teknolojisi Ödülü" ve "Şantiyeden Kareler Fotoğraf Yarışması" gibi farklı organizasyonlarla da katkı sunuyor. 

Şantiye^®nin son sayısı da dahil 1988 yılından bugüne kadar yayınlanan TÜM SAYILARINA E-Dergi olarak göz atmak için lütfen tıklayın... 

Şantiye^®, başta ABONELERİ olmak üzere 2020-2025 yıllarında ilan veren firmalar ABS Yapı, Akyapı, Alumil, Anadolu Motor (Honda), Alkur, Ak-İzo, Altensis, Arbiogaz, Aremas, Arfen, Artus, Assan Panel, Asteknik, Atos, Batıçim, Baumit, Betek, Betonblock, Borusan CAT, Bosch Termoteknik, Bostik, BTM, Buderus, Bureau Veritas, Chryso, Çimsa, Çuhadaroğlu, Çukurova Isı, Deutsche Messe, Duyar Vana, DYO, Efectis ERA, Ekomaxi, Elkon, Emülzer, Eryap, Filli Boya, Fixa, Fullboard, Form Endüstri Ürünleri, Form Endüstri Tesisleri, Form MHI (Mitsubishi Heavy Industries) Klima, Garanti Leasing, GF Hakan Plastik, Gökçe Brülör, Grundfos, Hilti, IQ Alüminyum (by Deceuninck), İNKA, İntek, İpragaz, İstanbul Teknik, İzocam, İzoser, Kalekim, Knauf, Knauf Insulation, Komatsu, Köster, Kuzu Grup, LG, Marubeni, Masdaf, Master Builders Solutions, MBI Braas, Meiller Kipper (Doğuş Otomotiv), Messe Frankfurt, Messe München/Agora Tur., Mekon, Mitsubishi Chemical, Molecor, Nalburdayim.com, NETCAD, ODE, Ökotek, Özler Kalıp, Özpor, Panasonic, PERI, Pimakina, Polyfibers, Polyfin, Prometeon, Ravago, Rehau, Saint Gobain Türkiye, Samsung, Saray Alüminyum, Schüco, Selena (Tytan), Sentez Mekanik, Serge Ferrari, Shell, Siemens, Sistem İnşaat, Soudal, Sika, Şişecam, Temsa, TMS, Tekno Yapı, Türk Ytong, Tremco illbruck, Vaillant, Vekon, Viessmann, Wermut, Wilo, Winsa, XCMG ve Xylem’in değerli katkılarıyla hazırlanmaktadır.

ABONE OLMAK İÇİN
Bir yıllık abonelik bedelimiz olan 1200 TL (6 Sayı, KDV Dahil)'yi TR70 0001 0008 5291 9602 1550 01 IBAN no’lu hesabımıza (Ekosistem Medya) yatırıp; ardından dekontu, açık adresinizi ve fatura bilgilerinizi (şahıs ise TC kimlik no; firma ise vergi dairesi-numarası) santiye@santiye.com.tr adresine e-posta veya 0532 516 03 29 no’lu telefona WhatsApp / SMS aracılığıyla ulaştırabilirsiniz.