Bina tasarımında tasarımcılar, belirlenen performans ihtiyaçlarını karşılayacak estetik, işlevselve dayanımlı tasarımlar yapmayı amaçlar. Ancak tasarım sürecinde verilen hatalı kararlar,binanın beklenen hizmet süresi bitmeden, beklenen ihtiyaçları karşılanamamasına ve binanınestetik, işlevsel ve dayanım açısından yetersiz kalmasına, bozulmasına yol açabilmektedir.Bina cepheleri bina sisteminin en sık bozulmaya uğrayan bölümlerinden biridir. Bu çalışmada,bina cephelerindeki bozulmalar, tasarım kararları bağlamında analiz edilerek, bozulmaya yolaçan tasarım hatalarının belirlenmesi, sınıflandırılması ve açıklanması amaçlanmıştır. Kaynaktaraması ve gözlem tekniği ile belirlenen 30 bina cephesi bozulması incelenmiş ve bubozulmaların tasarım kararlarıyla ilişkisi kurulmuştur. Bozulmalara yol açan etkileraraştırılmış, bozulmalar sistematik olarak sınıflandırılmıştır. Dış kapı ile pencerelerde, dışduvarlarda ve dış kapı ve pencere ile dış duvar birleşimlerinde bozulmalara yol açan tasarımsorunları saptanmıştır. Çalışmanın sonucunda tasarım aşamasında yapılan hatalar veeksiklikler belirlenmiş, önerilerde bulunulmuştur.
Arş. Gör. N. Özge ESENER, G.T.Ü., Mim. Fak. Mim. Böl., ozgeesener@gtu.edu.tr
Yrd. Doç.Dr. Ömer Ş. Deniz, M.S.G.S.Ü. Mim. Fak. Mim. Böl., omersdeniz@gmail.com
1. GİRİŞ
Bina cephesi, Hasol’un sözlüğünde “Bir binanın yüzeylerinden her biri; özellikle ön yüz” olaraktanımlanmaktadır [15]. Tarih boyunca bina cepheleri pek çok farklı üslupla tasarlanılmış, farklısistemlerle üretilmişlerdir. Malzeme ve yapım teknolojilerinin gelişmesiyle farklı işlevler üstlenen vekatmanlaşan bina cephelerinin temel işlevleri şöyle sıralanabilir [1]:
Taşıma: Bina cephesinin, bazı durumlarda, kendi yüküne ek olarak bina bütününü etkileyen yükleri detaşıması gerekebilir.
Koruma: Bina cephesi, yapıyı dış etkilere karşı koruyabilmelidir. İç ortam konforunu sağlamalıdır.Bitirme: Bina cephesinin estetik fonksiyonlarını karşılayan, insanlar için konforlu ve güvenliyüzeylere sağlayan bitirme yüzeyleri olması gereklidir.
Dağıtma: Servis sistemleri bina cephesinin içerisinde çözülebilmektedir. Servis sistemleri ile binacepheleri tasarım aşamasında beraber düşünülmediklerinde sonradan yapılan uygulamalar sonucu binacephesi bozulmaya uğrayabilmektedir.Çalışmada, literatür araştırması ve gözlem yöntemi ile saptanan 30 tasarım kaynaklı bozulmaörneğinin incelenmesi ile bozulmaya neden olan tasarım sorunları belirlenmiş ve detaylı olarakincelenmiştir.
2. BİNA CEPHELERİNDE BOZULMA
Çalışmada, beklenen hizmet süresi dolmadan, tasarımcı tarafından belirlenen işlevleri sağlamadayetersiz kalan bina cepheleri, bozulmaya uğramış cephe olarak kabul edilmiştir [2].
Bozulma Tipleri
Bina cephelerinde saptanan bozulma tipleri estetik bozulma, dayanımsal bozulma ve işlevsel bozulmaolarak üç başlıkta incelenmiştir [2].Estetik bozulma, bina cephesinin tasarlanan görüntüyü ve estetik etkiyi kaybetmesi olaraktanımlanabilir. Bu değerlendirme yapılırken biçim, ölçek, oran, ritim, renk ve doku gibi tasarımelemanları göz önüne alınabilir [2].Dayanımsal bozulma, bina cephesinin elemanlarında ve/veya bileşenlerinde meydana gelendeformasyon sonucu, cephenin statik dengesini kaybetmesi olarak tanımlanabilir [2].İşlevsel bozulma, kullanışsızlık, bina cephesinin kullanıcı ihtiyaçlarını karşılamada yetersiz kalmasıolarak tanımlanabilir. Bu ihtiyaçlar yapının konumlandığı yer, çevresi ve bölgenin kültürü gibifaktörler sebebiyle farklılık gösterebilir [2].
Bozulmaya Neden Olan Etkiler
Estetik, işlevsel ve dayanımsal bozulmaların, bina cephe elemanlarının ve bileşenlerinin, hangi etkileremaruz kalması sonucu ortaya çıktıklarının bilinmesi tasarım eksikliklerinin ve yanlışlarınınbelirlenmesinde önemlidir. Çalışmada bina cephelerinde bozulma oluşturan etkiler: Fiziksel, kimyasal,jeolojik, biyolojik, mekanik etkiler olmak üzere beş başlıkta incelenmiştir [2].Bir malzemenin fiziksel özelliği, onun deneylerle ölçülebilen özelliğini (boyut, kütle, hacim, genleşmekatsayısı, iletkenlik vb.) ifade eder [3]. Fiziksel etkiler; iklim etkileri (rüzgar, yağış), ısı etkileri, su venem etkileri, ses etkisi olarak sayılabilir [2,4]...
