Rapor kapsamında, mevcut yapıların deprem etkisi altında performanslarının değerlendirilmesinde izlenecek aşamalar ile bu aşamalara ait usuller gösterilmiştir. Raporda, yapılardan bilgi edinme usul ve yöntemleri, yapıların performanslarının değerlendirilmesinde uygulanacak hesap kural ve yöntemleri, değerlendirme neticesinde deprem performansının belirlenmesi esasları sunulmuştur.
Balkar Yapısal Tasarım ve Danışmanlık A.Ş. tarafından hazırlanan "Deprem Etkisi Altında Mevcut Yapıların Değerlendirilme Süreci" başlıklı raporun bazı bölümlerini sizlerle paylaşıyoruz. Raporun tamamına ulaşmak için lütfen tıklayın...
Mevcut yapıların değerlendirilmesi sürecinde yer alan aşamalar “Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği, 2018” esas alınarak hazırlanmıştır.
MEVCUT YAPI DEĞERLENDİRME AŞAMALARI
- Binalardan bilgi toplanması
- Bina bilgi düzeyinin belirlenmesi
- Taşıyıcı elemanların malzeme özelliklerinin belirlenmesi
- Hesap yönteminin belirlenmesi
- Yapı elemanlarında hasar türlerinin belirlenmesi
- Bina deprem performansının belirlenmesi
- Sonuç ve öneriler
Yapılardan Bilgi Toplanması
Öncelikle, mevcut yapıya ait bina geometrisi, yapı malzeme özellikleri, boyut ve detayları, zemin özellikleri, varsa yapı taşıyıcı sistemindeki hasar ve/veya taşıyıcı sistemde yapılan onarımların belirlenmesi amacıyla, yapıya ait projelere, yapısal tasarım hesap raporlarına, zemin etüt raporlarına ulaşılması hedeflenmelidir.
Binaya ait tüm dokümanlara ulaşılmış olsa dahi, binada yapılacak gözlem ve ölçümler ile binanın taşıyıcı sistem rölövesi elde edilmelidir.
Gözlem ve ölçümlerde mevcut mimari plan var ise yardımcı olarak kullanılabilir.
Binadan alınacak malzeme örneklerine uygulanacak deneyler ile malzemelerin gerçek dayanımları belirlenmeli ve TBDY 2018 - Bölüm 15’de mevcut malzeme dayanımı olarak tanımlanan kısma uygun olarak hesaplarda kullanılmalıdır.
Bilgi düzeyi fark etmeksizin her iki bilgi düzeyi için de temel sistemi, bina içinde ve dışında açılacak yeterli sayıda inceleme çukuru ile belirlenmelidir.
Bina Bilgi Düzeyinin Belirlenmesi
Binaların incelenmesinden elde edilecek mevcut durum bilgilerinin kapsamına göre, her bina türü için bilgi düzeyi ve buna bağlı olarak 2.2.9’da belirtilen bilgi düzeyi katsayıları tanımlanmalıdır. Bilgi düzeyleri sırasıyla sınırlı ve kapsamlı olarak sınıflandırılır. Elde edilen bilgi düzeyleri taşıyıcı eleman kapasitelerinin hesaplanmasında kullanılacaktır.
Sınırlı bilgi düzeyi sadece TBDY’18 - Tablo 3.1’de tanımlanan Diğer Binalar (BKS=3, I=1) için uygulanabilmektedir.
Sınırlı bilgi düzeyi: Taşıyıcı sistem özellikleri binada yapılacak ölçümlerle belirlenir.
Kapsamlı bilgi düzeyi: Sınırlı bilgi düzeyine göre daha fazla ölçüm yapılır.
Betonarme Binalarda Sınırlı Bilgi Düzeyi
Bina Geometrisi: Saha çalışması ile binanın taşıyıcı sistem plan rölevesi elde edilmelidir.
Elde edilen bilgiler tüm betonarme elemanların ve bölme duvarlarının her kattaki yerini, açıklıklarını, yüksekliklerini, boyutlarını ve malzemesini içermelidir ve hesap modelini oluşturmak için yeterli düzeyde olmalıdır.
Binadaki kısa kolonlar ve benzeri olumsuzluklar belirlenmeli, kat planlarına işlenmelidir.
Binanın komşu binalar ile olan ilişkisi de her iki kapsamda da belirlenmelidir.
Eleman Detayları: Binanın betonarme projeleri mevcut değil ise betonarme elemanlardaki donatı miktarı ve detaylarının binanın yapıldığı tarihteki minimum donatıyı karşıladığı kabul edilir. Bu varsayımın doğrulanması için her katta en az birer adet olmak üzere kolon ve perdelerin %5'inin beton örtüsü sıyırılarak donatı tespiti yapılmalıdır.
Her kattan bir adet kirişin beton örtüsü sıyırılmalıdır. Kirişler için yalnızca düşey tasarım yükleri altında gerekli olan donatı kullanılmalıdır.
Sıyırma işlemi kolonların ve kirişlerin uzunluğunun açıklık ortasındaki üçte birlik bölümde yapılmalıdır.
Sıyrılan yüzeyler daha sonra yüksek dayanımlı tamir harcı ile kapatılmalıdır.
Beton örtüsü sıyırılmayan kolon ve perdelerin %20'sinde enine ve boyuna donatı sayısı ve yerleşimi donatı tespit cihazları ile belirlenmelidir.
Donatı tespiti yapılan betonarme perde ve kolonlarda bulunan mevcut donatının minimum donatıya oranını ifade eden donatı gerçekleşme katsayısı belirlenmelidir. Perde ve kolon kapasitelerinin belirlenmesinde kullanılan bu katsayı 1’den büyük olamaz.
Bu katsayı ile donatı tespiti yapılmayan diğer tüm perde ve kolonların olası donatı miktarları belirlenmiş olacaktır.
Malzeme Özellikleri: Her katta kolonlardan veya perdelerden TS EN 12504-1’de belirtilen koşullara uygun şekilde en az üç adet beton örneği alınmalıdır.
Sıyırılan yüzeylerde yapılan görsel inceleme ile tespit edilen çeliğin karakteristik akma gerilmesi mevcut çelik dayanımı olarak kabul edilir.
Betonarme Binalarda Kapsamlı Bilgi Düzeyi
Bina Geometrisi: Binanın betonarme projeleri mevcut ise mevcut geometrinin projelerle uygunluğu kontrol edilmelidir. Projelerin veya uygulama çizimlerinin olmaması durumunda veya önemli farklar olması durumunda proje yok sayılıp saha çalışması ile binanın taşıyıcı sistem plan rölevesi elde edilmelidir.
Bunun dışında binanın temel sisteminin belirlenmesi, komşu binalarla ilişkisi ve düzensizlikler gibi konularda sınırlı bilgi düzeyinde elde edilmesi gereken bilgilerin hepsi bu bilgi düzeyi için de elde edilmelidir.
Eleman Detayları: Binanın betonarme projeleri mevcut ise donatının projeye uygunluğu kontrolü için, her katta en az birer adet olmak üzere kolon ve perdelerin %5'inin beton örtüsü sıyırılarak donatı tespiti yapılmalıdır. Ayrıca beton örtüsü sıyrılmayan perde ve kolonların %20'sinde ve çerçeve kirişlerinin %10'unda enine ve boyuna donatı sayısı ve yerleşimi donatı tespit cihazları ile belirlenecektir. Çizimleri mevcut olmayan binalarda ise, her katta en az ikişer olmak üzere kolonların ve perdelerin %10'unun beton örtüsü sıyrılarak donatı tespiti yapılmalıdır. Her kattan en az bir adet kirişin de beton örtüsü sıyırılmalıdır. Ayrıca beton örtüsü sıyırılmayan kolon ve perdelerin %30'unda ve kirişlerin %15'inde enine ve boyuna donatı sayısı ve yerleşimi donatı tespit cihazları ile belirlenmelidir.
Proje ile uygulama arasında uyumsuzluk bulunması halinde, betonarme elemanlardaki mevcut donatının projede öngörülen donatıya oranını ifade eden donatı gerçekleşme katsayısı perdeler, kolonlar ve kirişler için ayrı ayrı belirlenmelidir. Eleman kapasitelerinin belirlenmesinde kullanılan bu katsayı 1’den büyük olamaz.
Malzeme Özellikleri: Kolonlardan veya perdelerden TS EN 12504-1’de belirtilen koşullara uygun şekilde zemin katta üç, diğer katlarda iki adetten az olmamak üzere ve binada toplam dokuz adetten az olmamak üzere, her 400 m²den bir adet beton örneği alınarak deneyler yapılmalıdır.
Sıyrılan yüzeylerde yapılan inceleme ile tespit edilecek, her sınıftaki çelik için birer adet örnek alınarak deney yapılmalı, çeliğin akma gerilmesi, kopma dayanımı ve şekil değiştirme özellikleri belirlenerek projeye uygunluğu saptanmalıdır. Eğer projeye uygun değil ise en az üç adet örnek daha alınarak deneyler yapılmalı ve elde edilen en elverişsiz akma gerilmesi, mevcut çelik akma gerilmesi olarak kabul edilmelidir.
Bilgi düzeyleri şeması
Betonarme Binalarda Bilgi Düzeylerine ait Gereklilikler
Betonarme Binalarda Sınırlı Bilgi Düzeyi için Hesap Örneği
Projeleri Mevcut Olan Yapılar için Betonarme Binalarda Kapsamlı Bilgi Düzeyi için Hesap Örneği
Projeleri Mevcut Olmayan Yapılar için Betonarme Binalarda Kapsamlı Bilgi Düzeyi için Hesap Örneği
Çelik Binalarda Sınırlı Bilgi Düzeyi
Bina Geometrisi: Çelik Binalarda, Betonarme Binalarda Sınırlı Bilgi Düzeyi için geçerli olan bütün koşullar geçerlidir.
Eleman Detayları: Binanın çelik projeleri veya imalat çizimleri mevcut değil ise her kattaki çelik veya diğer tür elemanların (kolon, kiriş, birleşim, çapraz, döşeme) tümünün boyut kontrolü yapılmalı, kaynak özellikleri ve birleşim detayları ayrıntılı olarak belirlenmelidir. Uygulama projeleri veya imalat çizimleri mevcut ise yukarıda belirtilen elemanların %20’sinin boyut kontrolü yapılmalı, uygunluğu kontrol edilmelidir.
Malzeme Özellikleri: Çelik projeleri mevcut değil ise her çelik yapı elemanı türünden birer örnek ve bir kaynak örneği kesilerek deney yapılmalı, dayanım ve şekil değiştirme özellikleri belirlenmelidir. Bulonlu birleşimler için ise bir cıvata örneği alınarak deney yapılabilir.
Çıkartılan örneklerin yerleri doldurularak onarılmalıdır.
Elemanların kapasitelerinin hesaplanmasında, deneylerden elde edilen ortalama dayanımlar mevcut çelik akma gerilmesi olarak kabul edilir.
Çelik Binalarda Kapsamlı Bilgi Düzeyi
Bina Geometrisi: Çelik Binalarda, Betonarme Binalarda Sınırlı Bilgi Düzeyi için geçerli olan bütün koşullar geçerlidir.
Eleman Detayları: Binanın çelik detay projeleri mevcut olması gerekmektedir. Projelerde belirtilen eleman boyutları ve birleşim detayları, binadaki her eleman ve birleşim türünün toplam sayısının en az %20’sinde kontrol edilerek doğrulanmalıdır.
Malzeme Özellikleri: Projede belirtilen çelik sınıfının uygunluğu için en az bir çelik elemandan örnek kesilerek çıkartılmalı ve deneyler ile dayanımı teyit edilmelidir. Aynı şekilde projede bulunan bir kaynaklı birleşimden de örnek kesilerek çıkartılıp deneyleri yapılmalıdır. Bulonlu birleşimler için ise bir cıvata örneği alınarak deney yapılması yeterlidir.
Çıkartılan örneklerin yerleri doldurularak onarılmalıdır.
Eğer proje ile uygunluk doğrulanırsa, eleman kapasitelerinin hesaplanmasında projede öngörülen karakteristik dayanımlar mevcut çelik akma gerilmesi olarak kabul edilebilir. Eğer proje ile uygunluk sağlanamazsa en az üçer adet örnek ve kaynak örneği alınarak deney yapılmalı, elde edilen en elverişsiz değerler eleman kapasite hesaplarında mevcut çelik akma gerilmesi olarak kullanılmalıdır.
Çelik Binalarda Bilgi Düzeylerine ait Gereklilikler
Önüretimli Betonarme Binalarda Sınırlı Bilgi Düzeyi
Bina Geometrisi: Betonarme Binalarda Sınırlı Bilgi Düzeyi için geçerli olan bütün koşullar Önüretimli Betonarme Binalar için de geçerlidir.
Eleman Detayları: Çelik Binalarda Sınırlı Bilgi Düzeyi için geçerli olan bütün koşullar Önüretimli Betonarme Binalar için de geçerlidir.
Malzeme Özellikleri: Betonarme Binalarda Sınırlı Bilgi Düzeyi için geçerli olan bütün koşullar Önüretimli Betonarme Binalar için de geçerlidir.
Önüretimli Betonarme Binalarda Kapsamlı Bilgi Düzeyi
Bina Geometrisi: Betonarme Binalarda Kapsamlı Bilgi Düzeyi için geçerli olan bütün koşullar Önüretimli Betonarme Binalar için de geçerlidir.
Eleman Detayları: Çelik Binalarda Kapsamlı Bilgi Düzeyi için geçerli olan bütün koşullar Önüretimli Betonarme Binalar için de geçerlidir.
Malzeme Özellikleri: Beton basınç dayanımı için her 600 m2 alandan en az bir adet olmak üzere binadan alınan toplam beton örneği sayısı en az beş olacak şekilde örnek alınarak deney yapılmalıdır. Elemanların kapasite hesaplarında deneylerden elde edilen ortalama beton basınç dayanımı veya projede belirtilen beton basınç dayanımı (düşük olanı) mevcut beton dayanımı olarak alınmalıdır. Elemanların kapasite hesabında kullanılacak donatı akma gerilmesi, projede belirtilen çelik sınıfının karakteristik akma gerilmesi olacaktır.
Önüretimli Betonarme Binalarda Bilgi Düzeylerine ait Gereklilikler
Yığma Binalarda Sınırlı Bilgi Düzeyi
Bina Geometrisi: Mimari projeler mevcut ise binada yapılacak görsel inceleme ile mevcut geometrinin projeye uygunluğu tespit edilir. Mimari proje yoksa binanın sistem rölövesi elde edilecektir.Elde edilen bilgiler yığma duvarların her kattaki yerini, uzunluklarını, kalınlıklarını, boşluklarını ve kat yüksekliklerini içermelidir.
Detaylar: Çatının ve döşemenin türü, duvarlarla bağlantı şekilleri, hatıl ve lentoların durumu görsel olarak tespit edilmelidir.
Malzeme Özellikleri: Duvar malzemelerinin türü, duvar yüzeyinin bir bölümünün sıvası kaldırılarak gözle tespit edilir. Bina dayanımı hesaplarında her duvar türü için duvar kesme dayanımları esas alınır.
Yığma Binalarda Kapsamlı Bilgi Düzeyi
Bina Geometrisi: Binanın sistem rölevesi çıkarılmalıdır. Elde edilen bilgiler sınırlı bilgi düzeyi için gerekli olan bütün bilgileri bu bilgi düzeyi için de sağlamalıdır.Temel sistemi bina dışından açılacak bir inceleme çukuru ile belirlenir.
Detaylar: Sınırlı bilgi düzeyi için verilen görsel inceleme kapsamlı bilgi düzeyi için de uygulanacaktır. Buna ek olarak bu inceleme sonucunda her katta rijit diyafram özelliğinin sağlanıp sağlanmadığı tespit edilmelidir. Eğer bu özellik sağlanamıyorsa binanın deprem güvenliği bakımından yetersiz olduğuna karar verilir.
Malzeme Özellikleri: Sınırlı bilgi düzeyi için yapılan görsel incelemeler yapılacak olup, buna ek olarak duvar malzemesi özelliklerinin belirlenmesi için binadan en az iki adet duvar parçası örneği alınacak ve yapılacak hesaplarda bu örneklerin basınç dayanımı deneylerinden elde edilecek ortalama özellikler kullanılacaktır.
Yığma Binalarda Bilgi Düzeylerine ait Gereklilikler
Taşıyıcı Elemanların Malzeme Özelliklerinin Belirlenmesi
Mevcut yapıdan alınan, uzunluğu ve anma çapı birbirine eşit ve 100 mm olan karotların deneye tabi tutulmasıyla bulunan dayanım değerleri, herhangi bir katsayı uygulanmaksızın mevcut beton dayanımının tayininde kullanılabilir. Farklı uzunluk/çap oranlarına sahip karotlardan elde edilen deney sonuçlarının dönüştürülmesinde, uygun dönüştürme katsayıları esas alınmalıdır. Toplam örnek sayısı üç ise istatistiki olarak değerlendirme yapılmaksızın örneklerden elde edilen en düşük basınç dayanımı mevcut beton dayanımı olarak alınacaktır. Örnek sayısı üçten fazla ise örneklerden elde edilen (ortalama eksi standart sapma) değeri ile (0.85 çarpı ortalama) değeri arasından büyük olanı mevcut beton dayanımı olarak alınacaktır. Bir grup beton örneğine ait deney sonuçları arasında en küçük değer ile geriye kalan sonuçların ortalaması arasındaki farkın değerlendirilmesi ile en küçük değerin istatistiki olarak sapan bir sonuç olup olmadığı kontrol edilecektir. Bu amaçla, gruptaki numune sonuçlarının değerlendirilmesinde, en düşük tek değer, geriye kalan diğer sonuçların ortalamasının %75’inden daha düşük ise bu numune değerlendirmeye alınmaz.
Donatısında korozyon gözlenen elemanlar planda işaretlenerek, eleman kapasite hesaplarında dikkate alınmalıdır.
RAPORUN DEVAMINDA YER ALAN BAŞLIKLAR:
YAPI ELEMANLARINDA HASAR SINIRLARI VE HASAR BÖLGELERİ
KESİT HASAR DURUMLARI
KESİT HASAR BÖLGELERİ KESİT VE ELEMAN HASARLARININ TANIMLANMASI
DEPREM HESABINA İLİŞKİN GENEL İLKE VE KURALLAR
DOĞRUSAL HESAP YÖNTEMLERİ İLE DEPREM HESABI
HESAP YÖNTEMLERİ
DOĞRUSAL HESAP YÖNTEMLERİNİN UYGULAMA SINIRLARI
DOĞRUSAL OLMAYAN HESAP YÖNTEMLERİ İLE DEPREM HESABI
HESAP YÖNTEMLERİ
HESAP YÖNTEMİNİN SEÇİMİ
DOĞRUSAL OLMAYAN İTME YÖNTEMLERİ İLE DEPREM HESABI
Tek Modlu İtme Yöntemleri
Çok Modlu İtme Yöntemleri
Zaman Tanım Alanında Doğrusal Olmayan Hesap Yöntemi
ŞEKİLDEĞİŞTİRME SINIRLARI
BETONARME VE ÖNÜRETİMLİ BETONARME ELEMANLARIN KESİT BİRİM ŞEKİLDEĞİŞTİRME VE PLASTİK DÖNME SINIRLARI
ÇELİK ELEMANLARIN ŞEKİLDEĞİŞTİRME VE PLASTİK DÖNME SINIRLARI
GÜÇLENDİRİLEN BÖLME DUVARLARIN ŞEKİLDEĞİŞTİRME SINIRLARI
MEVCUT BİNALARIN DEPREM PERFORMANSININ BELİRLENMESİ
MEVCUT VEYA GÜÇLENDİRİLECEK BİNALARDA HEDEFLENEN DEPREM PERFORMANSI
MEVCUT VEYA GÜÇLENDİRİLECEK BİNALARIN DEPREM PERFORMANSI
Mevcut Binalarda Sınırlı Hasar Performans Düzeyi
Mevcut Binalarda Kontrollü Hasar Performans Düzeyi
Mevcut Binalarda Göçmenin Önlenmesi
Performans Düzeyi Göçme Durumu
Betonarme Binalarda Güçlendirilmiş Bölme Duvarların Performans Düzeyleri
Yığma Binaların Deprem Performansının Belirlenmesi
Balkar Yapısal Tasarım ve Danışmanlık A.Ş. tarafından hazırlanan "Deprem Etkisi Altında Mevcut Yapıların Değerlendirilme Süreci" başlıklı raporun tamamına ulaşmak için lütfen tıklayın
11 Mart 2023
Türkiye'nin en ESKİ ve en çok ZİYARET EDİLEN şantiyesi: ŞANTİYE®...
İnşaata dair "KAYDADEĞER" ne varsa... 1988'den bu yana...
Şantiye®nin ürettiği, derlediği ve yayınladığı içeriklerde öncelik “KAMUSAL YARAR”dır...
Ve yayınlanan içeriğin “ÖZEL” olmasına özen gösterilir...
BASILI DERGİ + E-DERGİ + SANTİYE.COM.TR + SOSYAL MEDYA + DİJİTAL PLATFORMLAR...
İnşaat sektörünün buluşma noktası Şantiye®, “Güven”i temsil eden “Basılı bir Yayın” olma özelliğinin yanı sıra yenilenen web sitesi, Turkcell Dergilik ve Türk Telekom E-Dergi gibi mobil uygulamalardaki varlığı, 42 bin E-Bülten abonesi ve 85 bin sosyal medya takipçisi-bağlantısıyla inşaat sektörünün en önemli iletişim platformlarından biri olmaya her ortamda devam ediyor... 1988'den bu yana...
Şantiye® ayrıca yapı sektörüne "Şantiye'nin Yıldızı Ödülü", "Yılın Yeşil Yapı Malzemesi / Teknolojisi Ödülü" ve "Şantiyeden Kareler Fotoğraf Yarışması" gibi farklı organizasyonlarla da katkı sunuyor.
Şantiye®nin son sayısı da dahil 1988 yılından bugüne kadar yayınlanan TÜM SAYILARINA E-Dergi olarak göz atmak için lütfen tıklayın...
Şantiye®, başta ABONELERİ olmak üzere 2020-2024 yıllarında ilan veren firmalar ABS Yapı, Akyapı, Alumil, Anadolu Motor (Honda), Alkur, Ak-İzo, Altensis, Arbiogaz, Aremas, Arfen, Assan Panel, Asteknik, Atos, Batıçim, Baumit, Betek, Betonblock, Borusan CAT, Bosch Termoteknik, Bostik, BTM, Buderus, Bureau Veritas, Çimsa, Çuhadaroğlu, Çukurova Isı, Duyar Vana, DYO, Efectis ERA, Ekomaxi, Elkon, Emülzer, Eryap, Filli Boya, Fixa, Fullboard, Form Endüstri Ürünleri, Form Endüstri Tesisleri, Form MHI (Mitsubishi Heavy Industries) Klima, Garanti Leasing, GF Hakan Plastik, Gökçe Brülör, Grundfos, Hilti, IQ Alüminyum (by Deceuninck), İNKA, İntek, İpragaz, İstanbul Teknik, İzocam, İzoser, Kalekim, Knauf, Knauf Insulation, Komatsu, Köster, Kuzu Grup, LG, Marubeni, Masdaf, Master Builders Solutions, MBI Braas, Meiller Kipper (Doğuş Otomotiv), Messe Frankfurt, Messe München/Agora Tur., Mekon, Mitsubishi Chemical, Nalburdayim.com, NETCAD, ODE, Ökotek, Özler Kalıp, Özpor, Panasonic, PERI, Pimakina, Polyfibers, Polyfin, Prometeon, Ravago, Rehau, Saint Gobain Türkiye, Saray Alüminyum, Schüco, Selena (Tytan), Sentez Mekanik, Serge Ferrari, Shell, Siemens, Sistem İnşaat, Soudal, Sika, Şişecam, Temsa, TMS, Tekno Yapı, Türk Ytong, Tremco illbruck, Vaillant, Vekon, Wermut, Wilo ve Xylem’in değerli katkılarıyla hazırlanmaktadır.
ABONE OLMAK İÇİN
Bir yıllık abonelik bedelimiz olan 1200 TL (6 Sayı, KDV Dahil)'yi TR70 0001 0008 5291 9602 1550 01 IBAN no’lu hesabımıza (Ekosistem Medya) yatırıp; ardından dekontu, açık adresinizi ve fatura bilgilerinizi (şahıs ise TC kimlik no; firma ise vergi dairesi-numarası) santiye@santiye.com.tr adresine e-posta veya 0532 516 03 29 no’lu telefona WhatsApp / SMS aracılığıyla ulaştırabilirsiniz.
