Zigana Tüneli... Tamamlandığında dünyanın üçüncü, Avrupa’nın ise en uzun çift tüp karayolu tüneli olmasının yanında özel havalandırma sistemi tasarımıyla da dikkat çekiyor...
İdare: Karayolları 10. Bölge Müdürlüğü
Müşavir: Emay
Yüklenici: Cengiz İnşaat
Proje Altyüklenicisi: Yüksel Proje
Elektromekanik İşler Proje Altyüklenicisi: Senaz Proje
Altyüklenici: Superlit Boru
Altyüklenici: HBI Haerter Pyd.
Dünyanın üçüncü ve Türkiye ile Avrupa’nın en uzun çift tüp kara yolu tüneli olacak yeni Zigana Tüneli, bölgenin önemli ticaret merkezi Trabzon’u Gümüşhane üzerinden Bayburt, Aşkale ve Erzurum’a bağlayan güzergahta yer alıyor. Trabzon-Aşkale yolunun 44. kilometresinde Maçka-Başarköy mevkisinde başlayıp, 67. kilometrede yer alan Köstere-Gümüşhane Yolu’na köprülü kavşak ile bağlanan tünel, biri (sol) 14 bin 448 metre, biri 14 bin 477 metre (sağ) uzunluğunda olmak üzere çift tüpten oluşuyor.
Toplam uzunluğu bağlantı yolları ile birlikte 15,1 kilometreye ulaşacak Zigana Tüneli tamamlandığında mevcut yol 8 kilometre (yaklaşık 30 dakika) kısaltılmış olacak. Karbon salımının azaltılması ve ekonomik tasarruf bir yana tünelin faaliyete geçmesiyle artan güvenli ve konforlu seyahat imkanı, keskin viraj ve rampaları olan bölgede özellikle kış aylarında yaşanan riskleri de oldukça azaltacak.
İlk defa düşey şaft ile birlikte havalandırma sistemi kullanıldı
Karadeniz’i Orta Doğu, Kafkaslar ve İran’a bağlayan tarihi İpek Yolu’nun geçtiği güzergahta yer alan Yeni Zigana Tüneli, dikkat çekici uzunluğunun yanında Türkiye’de karayolları tünellerinde düşey şaft ile birlikte havalandırma sistemi kullanılan ilk tünel olma özelliğine de sahip. Yeni Avusturya Tünel Metodu (NATM) ile inşa edilen çift tüplü tünelde havalandırma amaçlı 3 noktada 6 adet şaft yer alıyor.
Girişi Trabzon, çıkışı ise Gümüşhane yönlerinden olan, yerin yaklaşık 900 metre altındaki Yeni Zigana Tüneli’nde, sağ ve sol olmak üzere her iki tünelde üç vardiya, 7/24 saat çalışmalar sürüyor. Kazı destekleme ve çelik kalıp kaplama betonu işleri tamamlanmış; küçük sanat yapı betonları, üstyapı (asfaltlama), elektromekanik (aydınlatma) ve drenaj çalışmaları devam ediyor. Ayrıca tünel havalandırma sistemlerinin şaft yapılarının çalışmaları da sürüyor. Bu çalışmalar kapsamında Gümüşhane yönünden 3 numaralı havalandırma şaftı ve Trabzon yönünden 1 numaralı havalandırma şaftı olmak üzere toplam 4 adet 1.026 metre şaft kazısı imalatını tamamlanmış.
Çok özel bir tünel havalandırma sistemine sahip
Zigana Tüneli projesi birçok ayırt edici özelliğe sahip. Mesela tünel havalandırma sistemi tasarımı ile dünyadaki diğer karayolu tünelciliğinden tamamen ayrılıyor. Tünel içinde karşılaşılabilecek her türlü olumsuzluk ve kritik senaryoya karşı derinliği dizayn edilen bu sistemin genel adı “Hava Değişim İstasyonları”. Söz konusu istasyonların içinde ülkemizde ilk defa kullanılan özel bir delgi tekniği ile yapılmış olan ve 241, 272 ve 394 metre uzunluklarda çapı 3,6 metre olan dikey şaftlar bulunuyor. Böylece tünel içindeki kirli havanın tahliyesinin sorunlu bölgeden uzaklaştırılması ve doğal ortamda oksijence zengin olan temiz havanın tünel içerisine gönderilmesi sağlanıyor. Söz konusu hava değişim istasyonları tasarımının dünyada bir örneği de bulunmuyor.
“Asıl önemli inşaat tekniği, öncesindeki kazı ve destekleme ile şaft yapılarında kazı çalışmalarının yapılmasıydı... Bu işlem için Raise Boring Machine (RBM) kullanımını uygun gördük...”
Bu kadar büyük bir projede doğal olarak farklı inşaat teknikleri de tercih edilmiş. Bu bilgileri ise Cengiz İnşaat Maçka-Karahava Yolu, Zigana Tüneli Şantiyesi Şantiye Şefi Yavuz Akpınar’dan aldık...
Şantiye: Ne tür inşaat teknikleri kullanıldı? Kayda değer teknikler hakkında bilgi alabilir miyiz?
Yavuz Akpınar: Yeni Zigana Tüneli’nde kazı destekleme çalışmalarında öne çıkan farklı bir unsur, Yeni Avusturya Tünel Açma Metodu (NATM)’na göre yapılmış olmasıydı... Kızılkaya ve Çatak formasyonunda yapılan kazılarda B2, B3 ve C2 kaya sınıfına bağlı kayaçlarla karşılaşıldı. Karşılaşılan kaya sınıfına göre raund boyları (ilerleme kademe boyu) değişiklik göstermekte olup, çelik iksa, hasır çelik ve bulon gibi destek elemanları kullanıldı.
Tabii standart tünel açma tekniklerinden farklı şeyler de yapıldı. Asıl önemli inşaat tekniği, öncesindeki kazı ve destekleme ile şaft yapılarında kazı çalışmalarının yapılması olayıdır ve bu işlem için Raise Boring Machine (RBM), kullanımını uygun gördük. Burada öncelikle 30-35 cm çapındaki pilot delgi ile tünel içerisinde açılmış olan ara bağlantı galerisine erişiliyor. Pilot delgide tijler uç uca eklenerek kazı taban kotuna iniliyor. En uçtaki tije, RBM başlığın montajı yapıldıktan sonra aşağıdan yukarıya doğru kazılıp tijler çekilerek kazı işlemi tamamlanıyor. Kazısı tamamlanan şaft kuyularının kaplama ve destekleme operasyonları cam elyaf takviyeli polyester borular (CTP) ile tamamlanıyor. Söz konusu CTP borular 3,1 metre iç çapında, 55 milimetre et kalınlığında, 4 metrelik segmentler halinde üretildiği için iç yüzeyi pürüzsüz oluyor; bu da montajı ve nakliye sürecini kolaylaştırıyor. Korozyona ve kimyasal etkilere dayanıklı olan borular, iç kaplama boyası ile 400 derecede 120 dakika ısıya dayanım kriterini karşılıyor.
Boru montajı aşamasında öncelikli olarak kazısı tamamlanan şaft kuyusu, granüler malzeme ile üst seviyesine kadar dolduruldu. İlk segment boru, granüler dolgu üzerine koyularak, granüler dolgu malzemesi şaft tabanından yavaş yavaş alınmaya başlandı. Granüler dolgu malzemesinin aşağı yönlü hareketi ile kuyu içinde alçalan boruya diğer borular manşon vasıtasıyla eklenerek, granüler dolgu malzemesi şaft tabanından alınmaya devam edildi. İlk boru şaft tabanına varıncaya kadar aynı işlem sürdürüldü. Boru indirilme işlemi tamamlandıktan sonra sepet ile boru içine inilerek boru üzerinde bırakılan deliklerden boru arkası enjeksiyon ve bulonlama işlemi yapılarak, boruların şaft yüzeyine tutunması sağlandı. Bu işlemler tamamlandıktan sonra boru iç yüzeyi temizlenerek yangına dayanıklı boya ile kaplandı. Şaft yapılarının yüzeyde bağlanacağı hava değişim istasyonları, dış etkilere maruz kalmayarak daha izole, güvenli ve ulaşılabilir olacak şekilde uygun ölçülerde bir yeraltı galerisi içinde inşa edildi.
Şantiye: Zorlanılan bölümler, süreçler nelerdi? Ve ne tür çözümler bulunduğuyla ilgili bilgi alabilir miyiz?
Yavuz Akpınar: Tünel kazısı esnasında çalışma alanına, yüksek voltaj ile çalışan jumbo, robot araçlar gibi ihtiyaç duyulan enerjinin temini amacıyla çözüm olarak farklı noktalara sabit trafo odaları oluşturarak enerjinin kazı alanına kayıpsız ulaşmasını sağladık. Yeraltında bulunan karstik boşlukların içerisinde hapsolmuş olan zararlı yeraltı gazlarının kazı esnasında açığa çıkması durumuna ise uzaktan erişim ile gaz ölçüm cihazları sayesinde rutin ölçümler yaparak, çıkan yeraltı gazlarının tahliyesi ile güvenli çalışma alanı sağladıktan sonra çalışmalarımıza devam ettik. Söz konusu karstik boşluklarda ezik zon ve fay zonlarında hapsolmuş yeraltı sularının kazı esnasında açığa çıkması durumunda ise kılavuz delgiler ile çıkan suyun tek noktaya toplanıp, suyun çalışılan noktadan tahliyesini sağladık.
Yeni Zigana Tüneli’nin uzun metrajlı olması sebebiyle kazı ve destekleme için yapılan patlatma çalışmalarında ortaya çıkan kirli havanın tahliye edilmesine yönelik ayna kazısının uzun metrajlara ulaştığı noktalarda, ara istasyon fanları ile tünel dışından içeriye temiz hava taşınmasını temin ettik. İlerleme esnasında karşılaşılan deformasyon durumlarında ise Ankara Üniversitesi’nden aldığımız danışmanlıkla jeoradar cihazları ile birtakım ölçümler yaptık ve ölçüm sonuçlarına göre ilave destekleme imalatlarının yapılmasına karar verilmesini ve uygulamasını sağladık.
Et kalınlığının yüksek olduğu bölgelerde (900-1.000 metre) zemin gerilmesine bağlı olarak ayna yüzeyindeki kayaçlarda patlama, kırılma ve çatlamaların ortaya çıkması, ayna gerisinde ise püskürtme beton yüzeyinin çatlaması, bulon plakalarının bükülmesi ve ses gelmesi gibi durumlar kaçınılmaz olabiliyor. Bu gibi durumlarda ilave destekleme yaparak, ilgili bölgelerin geçilmesini sağladık ve bu bölgelerde zemin içsel stresinin yön değiştirmesini temin etmek için kısa ve belirli aralıklarla boş delgiler uyguladık.
Şantiye: İnşaat sektörü açısından Zigana Tüneli’nin önemi nedir?
Yavuz Akpınar: Sosyokültürel açından büyük bir önem taşıyan Zigana Tüneli’nin sektörümüz ve sektördeki paydaşlarımız için de dikkat çekici teknolojik unsurlar içerdiğini söyleyebilirim. Bunlara kısaca değindim biraz önce... Fakat diğer taraftan, inşa sürecinde kullanılan malzemelerin miktar ve boyutlarının önemli olduğunu da hatırlatmam gerek. Örneğin projede kullanılan beton miktarı, 4 katlı 1850 konutta kullanılan beton hacmine eşit. Yani yaklaşık 70 bin nüfusun ikamet edebileceği büyüklük. Kullanılan demir-çelikle ise 6 Eyfel Kulesi yapılabilirdi.
Proje kapsamında 3.217 milyon metreküp tünel kazısı yapıldı. Ayrıca 936 bin metreküp beton, 41 bin ton demir ve çelik ve 238 bin ton soğuk karışım (PMAT-PMT) ile 176 bin ton bitümlü sıcak karışım (BSK) kullanıldı.
Projede 2x14,5 kilometre uzunluğundaki çift tüp tünel ve bağlantı yolları ile birlikte 15,1 kilometre uzunluğundaki yeni güzergâh projesi ile çok önemli bir konumda olan 12 metre genişliğindeki mevcut devlet yolunun, bölünmüş yol standartlarına çıkartılması, mevcut yol geometrisinin 2x2 şeritli yol haline getirilmesi ve mevcut tünele göre yaklaşık 560 metre daha düşük kottan geçerek yolun kısaltılması hedeflendi.
“Mevcut güzergâhtaki keskin viraj ve dik rampalar standartlara uygun hale getiriliyor. Taş düşmesi ve kaya heyelanı gibi ciddi problemlere de çözüm olacak Zigana Tüneli yurtiçi karayolu ulaşımı ile uluslararası ticaretin daha hızlı ve güvenilir yapılmasını sağlayacak...”
Fotoğraf: Şaft kazısı
Şantiye: Tünelin bölge için önemi nedir?
Yavuz Akpınar: Trabzon ve Gümüşhane’yi kapsayan Karadeniz sahil yolunu Trabzon-Maçka-Torul-Gümüşhane-Kale-Bayburt güzergahları üzerinden Aşkale’ye bağlayan uluslararası yol ağında önemli bir arter olup; Doğu Karadeniz’i Orta Doğu, Kafkaslar ve İran’a bağlayan tarihi İpek Yolu güzergahında inşa edilen Yeni Zigana Tüneli oldukça yüksek yoğunlukta bir trafik yüküne sahip.
Halihazırda aktif olarak kullanılmaya devam edilen devlet yolunun trafik güvenliği ve sürüş konforu açısından değerlendirildiğinde, düşük standartlarda yatay ve düşey hat elemanlarına ve keskin virajlara sahip olduğu görülüyor. Mevcut güzergâh üzerindeki yamaçların apikliği sebebiyle zaman zaman meydana gelen heyelan ve taş düşmeleri trafik ve can güvenliği açısından riskli durumlar oluşturabiliyor. Özellikle yağışlı, karlı ve buzlu kış aylarında ve sıklıkla görülen sisli zamanlarda görüş mesafesi ve sürüş problemleri de kaçınılmaz oluyor.
Yeni Zigana Tüneli projesiyle ülke ekonomisi için ve kültürel-sosyal açıdan çok önemli bir konumda olan devlet yolu iki şeritli yol haline getiriliyor. Bu sayede mevcut yol 8 kilometre kısalırken, seyahat süresi normal şartlar altında otomobiller için yaklaşık 15 dakika, ağır tonajlı araçlar ise yaklaşık 60 dakika azalacak. Böylelikle proje sayesinde mevcut güzergaha göre yıllık 20 milyon litre akaryakıt tasarrufu sağlanmış olacak.
Öte yandan yolu kullanan insanların her türlü ticari ve sosyal faaliyetlerinin daha güvenli ve hızlı yürütebilmesinin sağlanması hedefleniyor. Özellikle kış aylarında mevcut güzergahta yaşanan sorunları ortadan kaldırarak, sürücülere daha konforlu, güvenli ve ekonomik bir ulaşım imkânı sağlamış olacağız. Mevcut güzergâh üzerinde bulunan keskin virajlar, dik rampalar standartlara uygun hale getirildiğinde, dik yamaçlar sebebiyle yaşanan taş düşmesi, kaya heyelanları gibi problemlere de çözüm olacak Zigana Tüneli projesi, yurt içi karayolu ulaşımı ile uluslararası ticaretin daha hızlı ve güvenilir yapılmasına büyük bir katkı sağlayacak.
Fotoğraf: Püskürtme beton imalatı
Şantiye: Pandemi inşaatı etkiledi mi? Ne tür önlemler alındı ve nasıl bir yöntem izlendi?
Yavuz Akpınar: Tüm dünyayı sarsan küresel salgının ülkemizde etkisini göstermeye başladığı günden bu yana sürekli ve yüksek standartlarda sterilizasyon uygulamalarımızla faaliyetlerimizi sürdürdük. Sağlık Bakanlığı’nca yayımlanan kurallar çerçevesinde şantiyelerimizde ortak kullanım alanlarımızı düzenli olarak dezenfekte ettik. Şantiyelerimizde tecrit sistemi uygulayarak, tüm giriş ve çıkışlarımızı sürekli olarak kontrol altında tutarak personel servislerimiz ve yemekhanelerimizde sosyal mesafeye göre oturma düzeni sağladık. Test sonuçlarına göre risk taşıyan veya pozitif olan personellerimizin konaklaması için tüm çalışanlara yüksek güvenlikli karantina odaları hazırlattık. Pandemi süresince alınan tedbirler kapsamında aksama olmadan 7/24 saat vardiya sistemi ile çalışmalarımızı sürdürdük.
6 Aralık 2022
Türkiye'nin en ESKİ ve en çok ZİYARET EDİLEN şantiyesi: ŞANTİYE®...
İnşaata dair "KAYDADEĞER" ne varsa... 1988'den bu yana...
Şantiye®nin ürettiği, derlediği ve yayınladığı içeriklerde öncelik “KAMUSAL YARAR”dır...
Ve yayınlanan içeriğin “ÖZEL” olmasına özen gösterilir...
BASILI DERGİ + E-DERGİ + SANTİYE.COM.TR + SOSYAL MEDYA + DİJİTAL PLATFORMLAR...
İnşaat sektörünün buluşma noktası Şantiye®, “Güven”i temsil eden “Basılı bir Yayın” olma özelliğinin yanı sıra yenilenen web sitesi, Turkcell Dergilik ve Türk Telekom E-Dergi gibi mobil uygulamalardaki varlığı, 42 bin E-Bülten abonesi ve 85 bin sosyal medya takipçisi-bağlantısıyla inşaat sektörünün en önemli iletişim platformlarından biri olmaya her ortamda devam ediyor... 1988'den bu yana...
Şantiye® ayrıca yapı sektörüne "Şantiye'nin Yıldızı Ödülü", "Yılın Yeşil Yapı Malzemesi / Teknolojisi Ödülü" ve "Şantiyeden Kareler Fotoğraf Yarışması" gibi farklı organizasyonlarla da katkı sunuyor.
Şantiye®nin son sayısı da dahil 1988 yılından bugüne kadar yayınlanan TÜM SAYILARINA E-Dergi olarak göz atmak için lütfen tıklayın...
Şantiye®, başta ABONELERİ olmak üzere 2020-2024 yıllarında ilan veren firmalar ABS Yapı, Akyapı, Alumil, Anadolu Motor (Honda), Alkur, Ak-İzo, Altensis, Arbiogaz, Aremas, Arfen, Assan Panel, Asteknik, Atos, Batıçim, Baumit, Betek, Betonblock, Borusan CAT, Bosch Termoteknik, Bostik, BTM, Buderus, Bureau Veritas, Çimsa, Çuhadaroğlu, Çukurova Isı, Duyar Vana, DYO, Efectis ERA, Ekomaxi, Elkon, Emülzer, Eryap, Filli Boya, Fixa, Fullboard, Form Endüstri Ürünleri, Form Endüstri Tesisleri, Form MHI (Mitsubishi Heavy Industries) Klima, Garanti Leasing, GF Hakan Plastik, Gökçe Brülör, Grundfos, Hilti, IQ Alüminyum (by Deceuninck), İNKA, İntek, İpragaz, İstanbul Teknik, İzocam, İzoser, Kalekim, Knauf, Knauf Insulation, Komatsu, Köster, Kuzu Grup, LG, Marubeni, Masdaf, Master Builders Solutions, MBI Braas, Meiller Kipper (Doğuş Otomotiv), Messe Frankfurt, Messe München/Agora Tur., Mekon, Mitsubishi Chemical, Nalburdayim.com, NETCAD, ODE, Ökotek, Özler Kalıp, Özpor, Panasonic, PERI, Pimakina, Polyfibers, Polyfin, Prometeon, Ravago, Rehau, Saint Gobain Türkiye, Saray Alüminyum, Schüco, Selena (Tytan), Sentez Mekanik, Serge Ferrari, Shell, Siemens, Sistem İnşaat, Soudal, Sika, Şişecam, Temsa, TMS, Tekno Yapı, Türk Ytong, Tremco illbruck, Vaillant, Vekon, Wermut, Wilo ve Xylem’in değerli katkılarıyla hazırlanmaktadır.
ABONE OLMAK İÇİN
Bir yıllık abonelik bedelimiz olan 1200 TL (6 Sayı, KDV Dahil)'yi TR70 0001 0008 5291 9602 1550 01 IBAN no’lu hesabımıza (Ekosistem Medya) yatırıp; ardından dekontu, açık adresinizi ve fatura bilgilerinizi (şahıs ise TC kimlik no; firma ise vergi dairesi-numarası) santiye@santiye.com.tr adresine e-posta veya 0532 516 03 29 no’lu telefona WhatsApp / SMS aracılığıyla ulaştırabilirsiniz.
