Bu makalede, FIDIC (International Federation of Consulting Engineers / Uluslararası Müşavir Mühendisler Federasyonu) Kırmızı Kitap (2017) kapsamında “4.7 (Setting Out)” başlığı altındaki alt maddelerin (4.7.1 Accuracy, 4.7.2 Errors ve 4.7.3 Agreement or Determination of Rectification Measures, Delay and/or Cost) içeriği ve yorumu yer almaktadır. Bu maddeler, Yüklenici’nin proje sahasındaki işleri uygun şekilde kotlandırması, konumlandırması (set out) ve eğer referans noktalarında (items of reference) hatalar varsa bunların nasıl tespit edileceği ve düzeltileceği süreçlerini düzenler.
Şükrü Yılmaz / İnşaat Y. Mühendisi / Teknik Ofis Müdürü
1. ARKA PLAN: “SETTING OUT THE WORKS” (İŞLERİN KOTLANDIRILMASI / KONUMLANDIRILMASI)
- FIDIC sözleşmelerine göre, Yüklenici, sözleşmede veya İdare (Employer) tarafından sağlanan referans noktalarına (örneğin nirengi noktaları, kot bilgileri, koordinatlar vb.) dayanarak işleri doğru şekilde konumlandırmak zorundadır.
- Bu referans noktaları genelde Site Data and Items of Reference (Sub-Clause 2.5) çerçevesinde Yüklenici’ye sunulur.
- Yüklenici, bu bilgileri kullanarak şantiyedeki yapıların yatay ve düşey yerleşimlerini kesinleştirir (survey, setting out, marking).
Bu aşamada doğruluk (accuracy) ve hata (error) kavramları önem kazanır. Çünkü yanlış konum, kot veya boyutlandırma ileride ciddi maliyet ve gecikmelere yol açabilir.
2. SUB-CLAUSE 4.7.1 - ACCURACY (DOĞRULUK)
2.1. Yüklenici’nin Doğruluk Yükümlülüğü
Verify (Doğrulama)
- Yüklenici, şantiye sahasında referans olarak kullanacağı tüm noktaların, kotların veya koordinatların doğruluğunu, bu bilgileri kullanmaya başlamadan önce teyit etmekle yükümlüdür.
- Burada “doğrulama”, Yüklenici’nin kendi ölçümleri veya uygun yöntemlerle yaptığı kontrolleri içerir.
Verification Sonuçlarının Mühendis’e Teslimi
- Yapılan her doğrulama testinin/ölçümünün sonucu, gecikmeksizin (promptly) Mühendis’e (Engineer) yazılı olarak raporlanmalıdır.
Hatanın Giderilmesi (Rectify):
- Eğer herhangi bir pozisyonda, seviyede, boyutta veya hizalamada (alignment) bir hata tespit edilirse, Yüklenici derhal düzeltmelidir.
- Bu yükümlülük, sadece referans noktalarının hataları ile değil, Yüklenici’nin kendi yerleşiminden kaynaklanacak hataların da düzeltilmesini kapsar.
Sorumluluk (Responsibility):
- Yüklenici, İşlerin tüm parçalarının doğru konumlandırılmasından nihai olarak sorumludur.
- Bu, ileride ortaya çıkabilecek konum hatalarından dolayı Yüklenici’nin sorumlu tutulacağı anlamına gelir.
3. SUB-CLAUSE 4.7.2 - ERRORS (HATALAR)
3.1. Hata Bulunması ve Bildirim
Hata Tespiti: Yüklenici, referans noktalarında veya kot bilgilerinde bir hata bulursa, bunu Mühendis’e bildirmek zorundadır (Notice).
Süre Sınırları:
Eğer referans noktaları çizimlerde veya Teknik Şartname’de (Drawings / Specification) verilmişse, Yüklenici bu hatayı Commencement Date’ten itibaren sözleşmede belirtilen süre içinde (örneğin 28 gün) bildirmelidir.
Eğer referans noktaları Yüklenici’ye daha sonra (Sub-Clause 2.5 altında) Mühendis tarafından sunulmuşsa, Yüklenici bu hatayı “mümkün olan en kısa sürede” bildirmelidir.
Bu madde, zamanında hata bildirimini kritik hale getirir. Eğer Yüklenici hatayı geç bildirirse veya hiç bildirmezse, sorumluluk zinciri değişebilir.
4. SUB-CLAUSE 4.7.3 - AGREEMENT OR DETERMINATION OF RECTIFICATION MEASURES, DELAY AND/OR COST - DÜZELTME TEDBİRLERİ, GECİKME VE / VEYA MALİYET KONUSUNDA MUTABAKAT SAĞLANMASI VEYA TESPİTİ
4.1. Mühendis’in İncelemesi ve Karar Süreci
Yüklenici’nin hata bildirimine istinaden, Mühendis (Engineer), FIDIC’in uyuşmazlıkların öncelikle Mühendis tarafından “Agreement or Determination” yoluyla çözümünü düzenleyen Sub-Clause 3.7 çerçevesinde hareket eder.
Mühendis şu soruları değerlendirir:
- Gerçekten bir hata var mı? (varsa neyin hatalı olduğu)
- Tecrübeli bir yüklenici (experienced contractor) bu hatayı daha erken tespit edebilir miydi?
- Hatanın düzeltilmesi için Yüklenici ne yapmalı? (gerekli önlemler, ek çalışmalar vb.)
4.2. “Due Care” Standardı
FIDIC sözleşmelerinde sık geçen bir kavram olan “due care” (gerekli özen), tecrübeli ve makul bir Yüklenicinin normalde yapması beklenen seviyede dikkat ve özeni ifade eder.
Eğer Mühendis, bu hatayı normal şartlarda tecrübeli bir Yüklenici’nin önceden fark etmesi gerektiğine karar verirse, bu durum Yüklenici’nin ek süre ve ek maliyet talep etme hakkını etkileyebilir (kısıtlayabilir).
4.3. Ek Süre (EOT), Ek Maliyet (Cost) ve Variation
Mühendis’in değerlendirmesi sonucunda tecrübeli bir Yüklenici’nin hatayı makul olarak öngöremeyeceği kanaatine varılırsa:
- Hatanın düzeltilmesi için gereken çalışmalar (varsa), Variation (değişiklik) talimatı kapsamında değerlendirilir. Yani Mühendis, Yüklenici’ye resmi bir talimat (Instruction) verir ve bu talimat bir Variation niteliği kazanabilir.
- Bu hatanın Yüklenici’ye gecikme (delay) veya maliyet (Cost) getirmesi durumunda, Yüklenici Sub-Clause 20.2 kapsamında hak talebinde bulunabilir. Bu hak talebi, ek süre (EOT) ve/veya maliyet + kar (Cost Plus Profit) isteyebilmesini içerir.
Eğer Mühendis, “Tecrübeli bir Yüklenici bu hatayı kolaylıkla öngörmeli veya fark etmeliydi” sonucuna varırsa, o zaman hatadan kaynaklı ek talep hakkı Yüklenici için kısıtlı veya hiç olmayabilir. (Not: Burada temel prensip, hata sözleşme belgelerinde varsa ve bu hatanın tespiti Yüklenici’den makul olarak beklenemeyecek kadar zor ise, Yüklenici ekstra haklara sahip olur. Aksi durumda, Yüklenici kendisi bu riski taşır.)
UYGULAMADAKİ ÖRNEK SENARYOLAR
Proje Başlangıcında Referans Kotların Yanlış Verilmesi
- İşveren veya Mühendis, çizimlerde zemin kotunu 1.00 m eksik veya fazla göstermiş olsun. Yüklenici, 28 günlük süre içerisinde ölçümlerinde farklılık tespit eder ve derhal bildirir.
- Mühendis inceleyip hatayı doğrularsa, yapılacak düzeltmeler Variation sayılabilir ve Yüklenici’nin ek süre ve maliyet talep hakkı doğabilir.
Geç Fark Edilen Hata
- Yüklenici, kot hatasını uzun süre sonra (örneğin 6 ay) fark eder ve bu hatanın “aslında tecrübeli bir yüklenici tarafından ilk doğrulamalarda bulunabileceği” anlaşılırsa, Yüklenici bu nedenle ek maliyetlere katlanmak zorunda kalabilir.
- Mühendis, “due care” prensibi çerçevesinde Yüklenici’yi sorumlu tutabilir ve ek ödeme/süre talebini reddedebilir.
Yeni Referans Noktaları,
- Şantiyede ilerleyen safhalarda Mühendis, ek referans noktaları yayınlar. Yüklenici de “as soon as practicable” ölçüm yaparak bir hata tespit eder ve raporlar.
- Mühendis bunu Variation olarak değerlendirir ve Yüklenici’yi, ek süre ve maliyet haklarına yönlendirir.
SONUÇ / ÖZET
Sub-Clause 4.7.1 - Accuracy: Yüklenici, İşlerin doğru konumlandırılması sorumluluğunu üstlenir ve referans verilerinin doğruluğunu kontrol etmekle yükümlüdür.
Sub-Clause 4.7.2 - Errors: Referans verilerinde hata bulduğunda, Yüklenici Mühendis’e belli süreler içinde (sözleşmede belirtilmiş veya 28 gün kuralına göre) bildirim yapmalıdır.
Sub-Clause 4.7.3 - Agreement or Determination: Mühendis, hata var mı yok mu, tecrübeli bir Yüklenici hatayı daha önce tespit edebilir miydi, düzeltme için hangi önlemler gerekli gibi konularda 3.7 maddesine göre karar verir. Eğer hata “öngörülemez” (tecrübeli bir yüklenici tarafından makul şekilde önceden bulunamayacak) düzeyde ise, Yüklenici ilave süre ve ek maliyet talep edebilir. Bu düzeltme işleri, Variation kapsamında ele alınır. Eğer hata “tecrübeli bir yüklenici” tarafından öngörülebilecek kadar açıksa, Yüklenici ek maliyet veya süre talep edemeyebilir.
Bu hükümler, proje boyunca “doğru konumlandırma” ve “hata yönetimi” sorumluluklarını netleştirir; aynı zamanda adil risk paylaşımı sağlamayı amaçlar. Yüklenici, işin başında ve referansların alınması sırasında mümkün olduğunca özenli ölçümler yaparak, ortaya çıkabilecek büyük hatalardan kaynaklı uyuşmazlıkları en aza indirmelidir.
BU İÇERİĞE, ŞANTİYE®NİN MART - NİSAN 2025 (410.) SAYISININ E-DERGİ VERSİYONUNDAN DA GÖZ ATABİLİRSİNİZ… LÜTFEN TIKLAYIN...
ŞANTİYE®
Daha iyi yapılar için...
8 Nisan 2025
Türkiye'nin en ESKİ ve en çok ZİYARET EDİLEN şantiyesi: ŞANTİYE®...
İnşaata dair "KAYDADEĞER" ne varsa... 1988'den bu yana...
Şantiye®nin ürettiği, derlediği ve yayınladığı içeriklerde öncelik “KAMUSAL YARAR”dır...
Ve yayınlanan içeriğin “ÖZEL” olmasına özen gösterilir...
BASILI DERGİ + E-DERGİ + SANTİYE.COM.TR + SOSYAL MEDYA + DİJİTAL PLATFORMLAR...
İnşaat sektörünün buluşma noktası Şantiye®, “Güven”i temsil eden “Basılı bir Yayın” olma özelliğinin yanı sıra yenilenen web sitesi, Turkcell Dergilik ve Türk Telekom E-Dergi gibi mobil uygulamalardaki varlığı, 42 bin E-Bülten abonesi ve 85 bin sosyal medya takipçisi-bağlantısıyla inşaat sektörünün en önemli iletişim platformlarından biri olmaya her ortamda devam ediyor... 1988'den bu yana...
Şantiye® ayrıca yapı sektörüne "Şantiye'nin Yıldızı Ödülü", "Yılın Yeşil Yapı Malzemesi / Teknolojisi Ödülü" ve "Şantiyeden Kareler Fotoğraf Yarışması" gibi farklı organizasyonlarla da katkı sunuyor.
Şantiye®nin son sayısı da dahil 1988 yılından bugüne kadar yayınlanan TÜM SAYILARINA E-Dergi olarak göz atmak için lütfen tıklayın...
Şantiye®, başta ABONELERİ olmak üzere 2020-2025 yıllarında ilan veren firmalar ABS Yapı, Akyapı, Alumil, Anadolu Motor (Honda), Alkur, Ak-İzo, Altensis, Arbiogaz, Aremas, Arfen, Artus, Assan Panel, Asteknik, Atos, Batıçim, Baumit, Betek, Betonblock, Borusan CAT, Bosch Termoteknik, Bostik, BTM, Buderus, Bureau Veritas, Chryso, Çimsa, Çuhadaroğlu, Çukurova Isı, Deutsche Messe, Duyar Vana, DYO, Efectis ERA, Ekomaxi, Elkon, Emülzer, Eryap, Filli Boya, Fixa, Fullboard, Form Endüstri Ürünleri, Form Endüstri Tesisleri, Form MHI (Mitsubishi Heavy Industries) Klima, Garanti Leasing, GF Hakan Plastik, Gökçe Brülör, Grundfos, Hannover Fairs, Hilti, IQ Alüminyum (by Deceuninck), İNKA, İntek, İpragaz, İstanbul Teknik, İzocam, İzoser, Kalekim, Knauf, Knauf Insulation, Komatsu, Köster, Kuzu Grup, LG, Marubeni, Masdaf, Master Builders Solutions, MBI Braas, Meiller Kipper (Doğuş Otomotiv), Messe Frankfurt, Messe München/Agora Tur., Mekon, Mitsubishi Chemical, Molecor, Nalburdayim.com, NETCAD, ODE, Ökotek, Özler Kalıp, Özpor, Panasonic, PERI, Pimakina, Polyfibers, Polyfin, Prometeon, Ravago, Rehau, Saint Gobain Türkiye, Samsung, Saray Alüminyum, Schüco, Selena (Tytan), Sentez Mekanik, Serge Ferrari, Shell, Siemens, Sistem İnşaat, Soudal, Sika, Şişecam, Temsa, TMS, Tekno Yapı, Türk Ytong, Tremco illbruck, Vaillant, Vekon, Viessmann, Wermut, Wilo, Winsa, XCMG, Xylem ve ZF'nin değerli katkılarıyla hazırlanmaktadır.
ABONE OLMAK İÇİN
Bir yıllık abonelik bedelimiz olan 1800 TL (6 Sayı, KDV Dahil)'yi TR70 0001 0008 5291 9602 1550 01 IBAN no’lu hesabımıza (Ekosistem Medya) yatırıp; ardından dekontu, açık adresinizi ve fatura bilgilerinizi (şahıs ise TC kimlik no; firma ise vergi dairesi-numarası) santiye@santiye.com.tr adresine e-posta veya 0532 516 03 29 no’lu telefona WhatsApp / SMS aracılığıyla ulaştırabilirsiniz.
