İnşaat projelerini dış faktörlerden korumak için tasarlanan "Geomembranlar" su kaynaklarının muhafazasına ve çevre kirliliğinin önlenmesine yardımcı olurlar. Ayrıca tesisin güvenli ve sürdürülebilir işleyişinin sağlanmasında kritik bir role de sahiplerdir.
YAZAN: Anıl Aslan (İnş. Müh. / Ürün Teknik Uzmanı)
İstanbul Teknik İnşaat
www.istanbulteknik.com
Geomembranlar, yeryüzündeki su, toprak, kimyasallar ve diğer maddeler gibi çevresel faktörlerden korunmak için tasarlanmışlardır. Bu sayede su kaynaklarının korunmasına ve çevrenin kirlenmesinin önlenmesine yardımcı olurlar. Ayrıca tesisin güvenli ve sürdürülebilir işleyişinin sağlanmasında kritik bir rol oynamalarının yanı sıra projenin tasarım ve uygulama aşamalarında da büyük önem taşırlar.
Geomembranlar, çeşitli malzemelerden yapılabilir. Bunlar arasında PE (Polietilen), PVC (Polivinil Klorür) EPDM (Eten Propilen Dien Monomer) ve diğer polimerler bulunur.
Geomembranların avantajları arasında "çevre dostu ve geri dönüştürülebilir olmaları", "uzun ömürlü olmaları", "yüksek darbe dayanımı ve üstün korozyon direnci" bulunur. Ayrıca geomembranlar kolay bir şekilde şekillendirilebilirler ve söz konusu malzemelerin kurulumları oldukça kolaydır.
GEOMEMBRANLARIN UYGULAMA ALANLARI
Geomembranların birçok farklı uygulama alanı vardır. Bunların bazıları şunlardır:
Su Depolama
Su depolama tesisleri, içme suyu, sulama suyu veya endüstriyel su depolama için kullanılırlar. Geomembranlar bu alanda su sızdırmazlığı sağlayarak, suyun kaybedilmesini önlerler.
Çöp Sahaları
Çöp sahaları, evsel ve endüstriyel atıkların depolanması için kullanılır. Geomembranlar bu alanlarda çevreye zararlı sıvıların toprağa sızmasını engelleyerek, atıkların kontrol altında tutulmasını sağlarlar.
Maden Atıkları Depolama (ADT)
Maden atıkları depolama alanları, maden işleme sırasında ortaya çıkan atıkların depolanması için kullanılır. Geomembranlar, atıkların yer altı su kaynaklarına sızmasını önleyerek, çevrenin korunmasını sağlarlar.
Sulama Kanalları
Sulama kanalları, tarım alanlarına su taşımak için kullanılır. Geomembranlar, suyun sızıntı yaparak kaybedilmesini önleyerek, sulama verimliliğini artırırlar.
Yapay Göletler
Göleti besleyen su kaynaklarının korunması, suyun sızdırmazlığı ve göletin sürdürülebilirliği için çok önemlidir. Bu göletler, içme, sulama, endüstriyel ve diğer su ihtiyaçlarını karşılamak için kullanılır. Yapay göletlerin membranla kaplanması, su kaybını önleyerek suyun korunmasına yardımcı olur ve göletin sürdürülebilirliğini artırır.
Havuzlar
Havuzlar, yüzme, su sporları ve endüstriyel uygulamalar için kullanılır. Geomembranlar, havuzun su sızdırmazlığını sağlayarak, suyu muhafaza ederler.
Üst Yapıda Kullanımı
Temel membranları; binaların temel kısmına uygulanan su yalıtım malzemeleridir. Temel membranları, temelin nemden ve su sızıntısından korunmasına yardımcı olurlar; yapıyı sudan ve nemden uzak tutarak korozyonu önler ve yapının ömrünü uzatırlar.
Çatı membranlar
Çatı yüzeyinin su geçirmezliğini sağlamak için kullanılan malzemelerdir. Bu malzemeler, çatıların yağmur, kar, don, sıcaklık değişiklikleri, UV ışınları gibi çevresel faktörlere karşı dayanıklı olmasını sağlarlar. Ayrıca, çatı membranları, çatıdan sızan suyun binaların iç kısımlarına girmesini engelleyerek binaların korunmasına yardımcı olurlar.
Sonuç olarak, temel ve çatılarda membran kullanımı, binaların sızdırmazlığı, su yalıtımı ve nem kontrolü için çok önemlidir. Bu membran malzemeleri, binaların dayanıklılığını ve uzun ömürlülüğünü artırır.
GEOMEMBRANLARIN SAHA TESTLERİ
Geomembranların saha testleri, malzemenin dayanıklılığı ve performansının doğrulanması için yapılır. Bu testler, malzemenin uygulama sırasında çevre koşullarına ve yüklemelere maruz kaldığı durumları simüle ederken uygulama alanında kalite kontrolü ve güvenlik sağlar.
Aşağıda, atık sahalarda uygulanan geomembran saha testlerinde kullanılan bazı yöntemler açıklanmaktadır. Atık sahalarda yapılan testler, genel uygulamaları da kapsadığından ve daha fazla test içerdiğinden bu yazımızda odak nokta olarak ele alınmıştır.
Geomembran uygulamalarında en önemli konuların başında "stabil ve sızdırmaz bir kaynak" yapılması gelmektedir. Bu nedenden dolayı sistemin sürekliliğini sağlamak için hava basıncı veya vakum testi tatbik etmek suretiyle bütün kaynaklar komple uzunlukları boyunca tahribatsız testlere tabi tutulmalıdır. Bu yapılan testler sayesinde kaynağın devamlılığı kontrol edilmektedir.
Kaynak Testi
Bu test iki şekilde yapılmaktadır.
İlk yöntem; kullanılacak geomembranın serilmesi sonrasında dikiş/kaynak yapılmasına geçilmeden hemen önce, yapılacak dikiş/kaynaklarına esas olacak deneyimin kazanılması, her türlü yerel koşullara uyumun sağlanması amacıyla yapılacak deneme kaynaklarının kontrolüdür. Bu kaynaklar asgari olarak sabah ve öğleden sonra birer kez ve ayrıca her elektrik kesintisinden sonra mutlaka yapılmaktadır. Bu, makinenin doğru ayarda olmasının kontrolü açısından önem arz etmektedir.
İkinci yöntem ise sahada yapılan kaynaklardan belirli aralıklarla (150-200 m kaynakta 1 numune) alınacak numuneler üzerinde test gerçekleştirilmesidir. Bu sayede olası değişiklikleri görmek ve kaynak kalitesinin sahanın tamamında aynı olması amaçlanmaktadır.
Alınan numuneler koparma ve kesme gerilmelerine maruz bırakılarak gerilme değerleri minimum değerlerle karşılaştırılıp testi geçip geçmedikleri saptanmaktadır. Test Değerleri Geosynthetic Institute tarafından yayınlanan GRI Test Method GM19’da verilen kayma direnci için 701 N / 25 mm ve soyulma mukavemeti 530 N / 25 mm değerler alınarak değerlendirilir.
Hava Testi
Bu test, Geomembran dikişleri arasında bulunan hava kanalının belli bir süre boyunca basınca tabi tutularak sızdırmazlığının kontrolünün sağlandığı testtir.
Bu test için gereken malzemeler:
• 2,14-6,00 bar basınç oluşturacak ve tutabilecek manometresi olan bir hava pompası
• Sistemin tamamı yüksek basınç dayanımında olan, emniyetli iğnesi bulunan, manometre monte edilmiş hava iğnesi
• CE onaylı kalibre edilmiş hava itme cihazı/ kompresör
• Kronometre
Hava testi alınacak kaynakların (dikişlerin) her iki tarafı ekstrüzyon makinesi ile körlenir (kapatılır). Körlenen yere bir taraftan pompa ile aşağıda verilen tablodaki basınç değerleri kadar hava basılır ve en az 5 dakika beklenerek içerdeki hava basıncının düşüp düşmediği izlenir. Hava basıncında aşağıdaki tabloda izin verilen değerlerin üzerinde düşme olması durumunda hava kanalında kaçak olduğuna karar verilir. Kaçak olduğuna karar verilmesi durumunda ise dikiş boyu düşürülerek (azaltılarak) tekrar hava testine tabi tutulur. Testler azalan aralıklar şeklinde devam eder ve problemli bölge (kaçak yapan kesim) tespit edilir. Böylece tespit edilen kesimin tadilat tekniğine uygun olarak ekstrüzyon ve/veya yama ile onarımları sağlanmaktadır.
2021 DSİ Teknik Şartnamesi Çizelge 6. 2 Hava Basıncı Deneyi için Basınç Değerleri
Vakum Testi
Vakum fanusu içerisine negatif basınç uygulanmak suretiyle yapılan, ekstrüzyon kaynağının sızdırmaz olup olmadığının tespiti amacıyla yapılan testtir.Sahada geomembran serilmesi tamamlanan bölgelerde tespit edilen (istenmeyen veya ön görülmeyen nedenlerden kaynaklı) hasarların ekstrüzyon ve/veya yama ile yapılan bütün onarımların Vakum Testi ile sızdırmazlığının kontrol edilmesi gerekmektedir.
Vakum kutusu; sağlam bir kabin, şeffaf izleme penceresi, alt kısmına monte edilmiş yumuşak bir lastik conta ve motordan oluşmaktadır. Ayrıca kova, geniş bir fırça, köpük yardımı ile test yapılmaktadır. Test yapılmadan önce bindirme fazlalıkların kesilmesi daha sağlıklı test yapılmasına olanak sağlamaktadır.
Vakum Testinin aşamaları şu şekildedir: Kontrolü yapılacak alan köpüklü su ile ıslatılır. Vakum cihazı ıslatılan kısmın üzerine yerleştirilir. Vakum motoru çalıştırılarak geomembranda min. 0,3 bar basınç ile vakum oluşturulur. Yaklaşık 15 sn. süre ile vakum camından köpüklü suda kabarcıkların varlığı araştırılarak geomembran incelenir. Köpükler vasıtasıyla kaçağın olup olmadığı tespit edilir. Vakum testlerinde kabarcık gözlenen tüm alanlar işaretlenir ve usulüne uygun onarımları yapılması sağlanır ve onarım sonrası bu noktanın tekrar vakum testine tabi tutulur. Sonucun uygun olması ile kontrollerin yapılması sağlanmış kabul edilmektedir.
Bütünlük (Integrity) Testi
İmalat tamamlandıktan sonra tüm saha bütünlük testi yapılarak kontrol edilmektedir. Bu test sonucunda bulunabilecek küçük boyutlu delikler veya yırtıklar onarılır.
Elektronik test uygulamasında kullanılan malzeme T şeklinde ve 1 m. boyunda demir ve 1 m. boyunda 8 mm’lik çapı ile yüzeye değen kısımdan oluşur. Ayrıca testi yapan kişinin taşımış olduğu elektro manyetik sistem, kablolar yardımıyla dış zemine bağlanmış durumdadır. Dış zemine bağlı olan kablo ile 12 volt’luk gerilim elde edilir ve geomembran üzerinde gezerken herhangi bir delik olup olmadığı tespit edilir. Bu testin amacı, serilmiş olan geomembranda delik, yırtık veya herhangi bir nedenden dolayı malzemenin kendisinden kaynaklanan olası problemin tespit edilmesidir.
Bu test sonucunda bir olası problem tespit edilirse problemin olduğu bölge işaretlenir. Tespit edilen bu bölgeye vakum testi yapılarak problemin varlığı vakum testi ile de anlaşılmaya çalışılır ancak bu test sonucunda problem tespit edilse de edilmese de sorunlu bölgeye ekstrüzyon ile yama yapılır.
Yapılan tüm testler şartname ve genel uygulama normlarına uygun yapımın kontrol edilmesi için önem arz etmektedir. Bu sayede daha güvenilir, ekonomik ve uzun ömürlü yapılar insanlığa kazandırılarak bu yapıların katma değer oluşturması sağlanacaktır.
KAYNAK: Bu makale, İstanbul Teknik'in yayın organı Haber Teknik'te yayınlanmıştır.
24 Temmuz 2024
Türkiye'nin en ESKİ ve en çok ZİYARET EDİLEN şantiyesi: ŞANTİYE®...
İnşaata dair "KAYDADEĞER" ne varsa... 1988'den bu yana...
Şantiye®nin ürettiği, derlediği ve yayınladığı içeriklerde öncelik “KAMUSAL YARAR”dır...
Ve yayınlanan içeriğin “ÖZEL” olmasına özen gösterilir...
BASILI DERGİ + E-DERGİ + SANTİYE.COM.TR + SOSYAL MEDYA + DİJİTAL PLATFORMLAR...
İnşaat sektörünün buluşma noktası Şantiye®, “Güven”i temsil eden “Basılı bir Yayın” olma özelliğinin yanı sıra yenilenen web sitesi, Turkcell Dergilik ve Türk Telekom E-Dergi gibi mobil uygulamalardaki varlığı, 42 bin E-Bülten abonesi ve 85 bin sosyal medya takipçisi-bağlantısıyla inşaat sektörünün en önemli iletişim platformlarından biri olmaya her ortamda devam ediyor... 1988'den bu yana...
Şantiye® ayrıca yapı sektörüne "Şantiye'nin Yıldızı Ödülü", "Yılın Yeşil Yapı Malzemesi / Teknolojisi Ödülü" ve "Şantiyeden Kareler Fotoğraf Yarışması" gibi farklı organizasyonlarla da katkı sunuyor.
Şantiye®nin son sayısı da dahil 1988 yılından bugüne kadar yayınlanan TÜM SAYILARINA E-Dergi olarak göz atmak için lütfen tıklayın...
Şantiye®, başta ABONELERİ olmak üzere 2020-2024 yıllarında ilan veren firmalar ABS Yapı, Akyapı, Alumil, Anadolu Motor (Honda), Alkur, Ak-İzo, Altensis, Arbiogaz, Aremas, Arfen, Assan Panel, Asteknik, Atos, Batıçim, Baumit, Betek, Betonblock, Borusan CAT, Bosch Termoteknik, Bostik, BTM, Buderus, Bureau Veritas, Çimsa, Çuhadaroğlu, Çukurova Isı, Duyar Vana, DYO, Efectis ERA, Ekomaxi, Elkon, Emülzer, Eryap, Filli Boya, Fixa, Fullboard, Form Endüstri Ürünleri, Form Endüstri Tesisleri, Form MHI (Mitsubishi Heavy Industries) Klima, Garanti Leasing, GF Hakan Plastik, Gökçe Brülör, Grundfos, Hilti, IQ Alüminyum (by Deceuninck), İNKA, İntek, İpragaz, İstanbul Teknik, İzocam, İzoser, Kalekim, Knauf, Knauf Insulation, Komatsu, Köster, Kuzu Grup, LG, Marubeni, Masdaf, Master Builders Solutions, MBI Braas, Meiller Kipper (Doğuş Otomotiv), Messe Frankfurt, Messe München/Agora Tur., Mekon, Mitsubishi Chemical, Nalburdayim.com, NETCAD, ODE, Ökotek, Özler Kalıp, Özpor, Panasonic, PERI, Pimakina, Polyfibers, Polyfin, Prometeon, Ravago, Rehau, Saint Gobain Türkiye, Saray Alüminyum, Schüco, Selena (Tytan), Sentez Mekanik, Serge Ferrari, Shell, Siemens, Sistem İnşaat, Soudal, Sika, Şişecam, Temsa, TMS, Tekno Yapı, Türk Ytong, Tremco illbruck, Vaillant, Vekon, Wermut, Wilo ve Xylem’in değerli katkılarıyla hazırlanmaktadır.
ABONE OLMAK İÇİN
Bir yıllık abonelik bedelimiz olan 1200 TL (6 Sayı, KDV Dahil)'yi TR70 0001 0008 5291 9602 1550 01 IBAN no’lu hesabımıza (Ekosistem Medya) yatırıp; ardından dekontu, açık adresinizi ve fatura bilgilerinizi (şahıs ise TC kimlik no; firma ise vergi dairesi-numarası) santiye@santiye.com.tr adresine e-posta veya 0532 516 03 29 no’lu telefona WhatsApp / SMS aracılığıyla ulaştırabilirsiniz.
