İstanbul Sabiha Gökçen Havalimanı Metro Hattı, Kartal - Kaynarca Metro Hattını Sabiha Gökçen Havalimanı’na bağlayan 7,4 km uzunluğunda, çift hatlı ve üzerinde 4 adet yolcu istasyonu bulunan bir raylı toplu taşıma sistemidir. Tünel inşaatı sırasında NATM (New Austrian Tunnel Method) yöntemi ve kontrollü patlatma tekniği kullanılmıştır. Çevresel duyarlılıklar dikkate alındığında, patlatma kaynağından belirli bir uzaklıkta bulunan bir yerleşim biriminin ya da herhangi bir yapının, patlatma kaynaklı yer sarsıntısı ve hava şoku gibi çevresel sonuçlardan etkilenmemesi gerekir. Bu nedenle, jeolojik yapı ve çevresel faktörler dikkate alınarak lokasyona risk analizine dayalı patlatma tasarımının yapılması zorunludur. Yerleşim bölgesinde yapılacak olan tünel kazısının, planlanan zamanda ve öngörülen maliyet keşfi dahilinde tamamlanması esastır. Bu nedenle patlatmalı kazı uygulamaları zaman ve maliyet yönetimi açısından önemli bir unsur olarak ortaya çıkmaktadır.
Bu çalışmada, yoğun bir yerleşim bölgesinde yer alan Kaynarca-Sabiha Gökçen Havalimanı metro inşaatında; çevresel risk ve kriter kısıtlamaları ile gerçekleştirilen kontrollü patlatma ve mekanik kazı yöntemleri, “zaman” ve “maliyet” acısından karşılaştırılmıştır. Yapılan analizler sonucunda; hidrolik kırıcılı kazı maliyetinin çevre kısıtlamaları altında gerçekleştirilen kontrollü patlatma yönteminden yüzde 50 daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Süresel etki analizinde ise Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (CŞB) birim fiyat tariflerinde yer alan ilgili poz numarası ile karşılaştırma yapılmıştır. Buna göre saatlik kazı kapasitesi 300 HP kapasiteli hidrolik kırıcıda 3.5 m3 iken kontrollü patlatmalı kazıda 15 m3 olarak belirlenmiştir.
YAZANLAR:
M. Canbal / Altyapı Yatırımları Genel Müdürlüğü Marmaray Bölge Müdürlüğü
M. Sarıdede ve Ö. Özkaya / Gülermak YSE Adi Ortaklığı
A. Kahrıman, S.Bağdatlı / İstanbul Okan Üni., Patlayıcı Müh. Yüksek Lisans Programı
E.A. Dondurmacı / Akademi Patlayıcı Mühendisliği
1. İSTANBUL SABİHA GÖKÇEN HAVALİMANI METRO HATTI HAKKINDA GENEL BİLGİLER
T.C. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’nca ihale edilerek GÜLERMAK-YSE Adi Ortaklığınca inşa edilen İstanbul Sabiha Gökçen Havalimanı Metro Hattı Kartal-Kaynarca Metro Hattı’nı
Sabiha Gökçen Havalimanı’na bağlayan 7,4 km uzunluğunda, çift hatlı ve üzerinde 4 adet yolcu istasyonu bulunan bir raylı toplu taşıma sistemidir. Proje güzergahı Şekil 1’de gösterilmiştir.
Görsel: Sabiha Gökçen metro proje güzergahı
Söz konusu Metro Hattının inşaat işleri; NATM (New Austrian Tunnel Method) yöntemi ile yapılan ulaştırma tünelleri, 3 adet tünel istasyonu ve 1 adet (Cut ve Cover) aç-kapa olmak üzere toplam 4 adet metro istasyonunun inşaat işleri, giriş ve çıkış yapıları, demiryolu işleri, enerji temini, elektromekanik işler, sinyalizasyon işleri ve mevcut Kadıköy - Kaynarca Metro Hattı Sistemleri’ne entegrasyonu ve işletmeye alınmasıdır.
Sabiha Gökçen Metro Projesi, İstanbul Anadolu yakasını doğu ve batı yönünde kateden
Kadıköy-Kartal Tavşantepe (M4) Metro Hattı’nı kuzeyde havalimanı, güneyde Marmaray
Hattı’na bağlayacak şekilde kuzey ve güney doğrultusunda tasarlanmış bir metro projesidir.
1.1 Jeolojik Durum
Metro güzergahındaki jeolojik profile ait bir kesit Şekil 2’de ifade edilmiştir. 7. 4 km’lik proje güzergahı ana hatlarıyla Dolayoba (kirectaşı), Gözdağı (kumtaşı), Kurtköy (Arkoz) ve
Sultanbeyli (killi şistli) formasyonlarından geçmektedir. Söz konusu formasyonlar içerisinde volkanik sokulumlar, karst boşluklar, ayrışmış parçalı lamineli karakterlerden oluşan süreksizlikler bulunmaktadır. Hat boyunca tünel kotunun üstünde yeraltı su seviyesi gözlemlenmiştir. Jeolojik yapılara ait bilgiler aşağıda detaylı verilmiştir.
Görsel: Jeolojik profil
Kurtköy Formasyonu (Oku); Mor renkli kumtaşı, çamurtaşı - şeyl ve çakıltaşı ardalanmasından (arkoz serisinden ) oluşmaktadır. Birim adını Pendik kuzeydoğusundaki Kurtköy beldesinden alır. Formasyon genelde soluk mor, kırmızı ve nadiren yeşilimsi gri renkli, orta - kalın tabakalı, feldispatlı kumtaşı, çakıllı kumtaşı, kumlu çakıltaşı, çakıltaşı, subarkoz ve koyu mor - bordo renkli, laminalı, feldispatlı şeyl ardalanmasından (arkoz serisinden) oluşur. Daha üstte yer alan Gözdağ Formasyonu’nun fosillerine dayanılarak belirlenen alt yaşının orta ordovisiyen olduğu göz önüne alındığında, birimin yaşı Erken Ordovisiyen olmalıdır.
Gözdağı Formasyonu (OSg); Kumtaşı (grovak) ve şeyl ardalanmasından oluşan birim, Gözdağ Formasyonu olarak adlanmıştır. Adını Pendik kuzeyindeki Gözdağ Tepe/Gözdağ Mahallesi’nden alır. Birim genel olarak yeşilimsi gri, gri, altere olmuş kesimleri sarımsı kahverengi renkli, ince tabakalı ve laminalı silttaşı - şeyl ile koyu yeşil ve yeşilimsi gri renkli, ince - orta tabakalı kumtaşı ardalanmasından oluşur. Üst seviyeleri mor, kahverengi ve gri renkli silttaşı - şeyl ardalanması karakterindedir. Bu düzey merceksel geometrili, feldispatlı kuvars kumtaşları (subarkozlar) ile oolitik şamozitler icerir. Aynı düzeylerde yer yer gözlenen mor renkli, ince tabakalı silttaşları, Kurtköy Formasyonu ile karıştıralabilecek niteliktedir. Altta Aydos, üstte Dolayoba formasyonları ile geçişli olan birimin kalınlığı 200 - 500 m dolayında olup, önemli bir yanal değişim gözlenmez. Gözdağ Formasyonu’nun yaşı Orta Ordovisiyen - Erken Siluriyen (Landoveriyen) olarak benimsenmiştir.
Dolayoba Formasyonu (SDyd); Pendik kuzeyindeki Dolayoba (Dolayba) beldesi civarında yüzeylenen resifal özellikli, kirectaşları, “Dolayoba kireçtaşı” olarak adlandırılmış, Onalan (1981, 1982) tarafından da “Dolayoba formasyonu” olarak değiştirilmiştir. Birim genelde açık gri ve yer yer pembe, yer yer de acık kahve renkli, ince - kalın tabakalı resifal kireçtaşlarından oluşur. Birim altta Gözdağ, üstte İstinye formasyonları ile dereceli geçişlidir. Kalınlığı 100 m dolayında olan birim, yanal ve dikey yönde kendisini oluşturan kaya türleri arasında değişim gösterir.
Sultanbeyli Formasyonu (Ts); Sultanbeyli, Kurtköy, Orhanlı, Kurnaköy köyleri arasında geniş alanlar kaplayan kum, çakıl birikintileri için kullanılmıştır. (Yüksel Proje Jeoteknik Raporu, 2016).
1.2 Proje Güzergahında Yapısal Durum
Güzergah boyunca jeolojik etkileşim sınırı her bir hat ekseninden 25 m’dir. Bu etkileşim koridoru içerisinde 3 adet sağlık tesisi, 4 adet eğitim tesisi, 5 adet kamu binası, 7 adet sanayi tesisi ve 500 adet konut, 2 adet viyadük, 2 adet havalimanı endüstriyel tesisi yer almaktadır. Güzergah boyunca etkileşim koridoru içerisinde çok çeşitli ve sayıda altyapı tesisi bulunmaktadır. Doğalgaz ana iletim hatları, yüksek ve orta gerilim hatları, basınçlı ana kolektör iletim hatları, sanayi tesislerine ait kimyasal depolar, akaryakıt istasyonları yeraltı depoları, mevcut işletme altındaki metro hatları, yeraltına alınmış menfez dereler, 2 m çapın üstünde atık su ve yağmursuyu hatları mevcuttur.
Proje güzergahı boyunca ana hat tünelleri üzerinde 18 m ile 55 m örtü kalınlığı mevcuttur. Tünel olarak yapılan çıkış yapıları, yolcu altgeçidi gibi yapılarda ise 5 m’lere düşmektedir. Etkileşim koridoru içerisinde bulunan yeryüzündeki yapıların yeraltındaki uzantıları (bodrum, otopark) eklendiğinde kontrollü patlatma yöntemi kullanılarak yapılan tünel ile yapı arasındaki mesafenin 10 m’ye kadar düştüğü bölgeler bulunmaktadır. Etkileşim koridorunda kontrollü patlatmalı tünel ile yeraltı tesisleri arasındaki en yakın mesafeler ise yer yer 5 m’lere düşmektedir.
2. PROJE İNŞAAT YAPISI VE UYGULAMA VERİLERİ
Güzergah üzerinde bulunan metro istasyonlarının 3 boyutlu şematik gösterimleri Şekil 3’te verilmiştir.
Marmara Eğitim ve Araştırma Hastanesi bölgesinde yer alan “Fevzi Cakmak - Hastane
İstasyonu” 180 metre uzunluğunda 2 adet peron tünelleri, 2 adet havalandırma şaftı, 2 adet asansör şaftı ve 2 adet tesisat şaftından oluşan NATM yöntemi ile yapılan istasyondur. Söz konusu istasyon yapısı içerisinde % 30 eğim ile yapılan 4 adet merdiven tüneli bulunmakta olup, yolcuların yeryüzüne çıkacağı 2 adet yaya bağlantı tüneli bulunmaktadır.
İstasyon yapısının ray kotundan itibaren yeryüzüne olan derinliği yaklaşık 65 metre olup, 3 ara kat ve 8 adet peron bağlantı tünelinden oluşmaktadır.
İstasyon yapısının etkileşim alanında yeryüzü yapılarından çok katlı 7 adet konut, 3 adet hastane, 70 adet çeşitli nitelikte yapı, 1 adet ağır sanayi yapısı (Türk Ytong) bulunmaktadır. Etkileşim içerisinde bulunan yeraltı yapılarından ise, BOTAŞ doğalgaz boru hattı, İSKİ şehir şebekesi ana kolektör hattı, yüksek gerilim hattı, Kaynarca Deresi bulunmaktadır.
Şeyhli bölgesinde yer alan “Yayalar İstasyonu” 180 metre uzunluğunda 2 adet peron tünelleri,
2 adet havalandırma şaftı, 1 adet acil kaçış şaftı, 1 adet asansör şaftı ve 2 adet tesisat şaftından oluşan NATM yöntemi ile yapılan istasyondur. Söz konusu istasyon yapısı içerisinde %30 eğim ile yapılan 4 adet merdiven tüneli bulunmaktadır.
İstasyon yapısının ray kotundan itibaren yeryüzüne olan derinliği yaklaşık 33 metre olup, 1 ara kat ve 7 adet peron bağlantı tünelinden oluşmaktadır.
İstasyon yapısının etkileşim alanında yeryüzü yapılarından çok katlı 10 adet konut, 50 adet çeşitli nitelikte yapı, 1 adet viyadük, 2 adet Üniversite eğitim binası, 1 adet orta dereceli eğitim binası, 10 adet çeşitli amaçlı orta dereceli sanayi yapısı bulunmaktadır. Etkileşim içerisinde bulunan yeraltı yapılarından ise, 1 adet kemikli dere bulunmaktadır...
MAKALENİN TÜMÜNE ŞANTİYE®NİN E-DERGİ VERSİYONUNDAN ULAŞABİLİRSİNİZ. LÜTFEN TIKLAYIN
ŞANTİYE®
Daha iyi yapılar için...
9 Nisan 2025
Türkiye'nin en ESKİ ve en çok ZİYARET EDİLEN şantiyesi: ŞANTİYE®...
İnşaata dair "KAYDADEĞER" ne varsa... 1988'den bu yana...
Şantiye®nin ürettiği, derlediği ve yayınladığı içeriklerde öncelik “KAMUSAL YARAR”dır...
Ve yayınlanan içeriğin “ÖZEL” olmasına özen gösterilir...
BASILI DERGİ + E-DERGİ + SANTİYE.COM.TR + SOSYAL MEDYA + DİJİTAL PLATFORMLAR...
İnşaat sektörünün buluşma noktası Şantiye®, “Güven”i temsil eden “Basılı bir Yayın” olma özelliğinin yanı sıra yenilenen web sitesi, Turkcell Dergilik ve Türk Telekom E-Dergi gibi mobil uygulamalardaki varlığı, 42 bin E-Bülten abonesi ve 85 bin sosyal medya takipçisi-bağlantısıyla inşaat sektörünün en önemli iletişim platformlarından biri olmaya her ortamda devam ediyor... 1988'den bu yana...
Şantiye® ayrıca yapı sektörüne "Şantiye'nin Yıldızı Ödülü", "Yılın Yeşil Yapı Malzemesi / Teknolojisi Ödülü" ve "Şantiyeden Kareler Fotoğraf Yarışması" gibi farklı organizasyonlarla da katkı sunuyor.
Şantiye®nin son sayısı da dahil 1988 yılından bugüne kadar yayınlanan TÜM SAYILARINA E-Dergi olarak göz atmak için lütfen tıklayın...
Şantiye®, başta ABONELERİ olmak üzere 2020-2025 yıllarında ilan veren firmalar ABS Yapı, Akyapı, Alumil, Anadolu Motor (Honda), Alkur, Ak-İzo, Altensis, Arbiogaz, Aremas, Arfen, Artus, Assan Panel, Asteknik, Atos, Batıçim, Baumit, Betek, Betonblock, Borusan CAT, Bosch Termoteknik, Bostik, BTM, Buderus, Bureau Veritas, Chryso, Çimsa, Çuhadaroğlu, Çukurova Isı, Deutsche Messe, Duyar Vana, DYO, Efectis ERA, Ekomaxi, Elkon, Emülzer, Eryap, Filli Boya, Fixa, Fullboard, Form Endüstri Ürünleri, Form Endüstri Tesisleri, Form MHI (Mitsubishi Heavy Industries) Klima, Garanti Leasing, GF Hakan Plastik, Gökçe Brülör, Grundfos, Hannover Fairs, Hilti, IQ Alüminyum (by Deceuninck), İNKA, İntek, İpragaz, İstanbul Teknik, İzocam, İzoser, Kalekim, Knauf, Knauf Insulation, Komatsu, Köster, Kuzu Grup, LG, Marubeni, Masdaf, Master Builders Solutions, MBI Braas, Meiller Kipper (Doğuş Otomotiv), Messe Frankfurt, Messe München/Agora Tur., Mekon, Mitsubishi Chemical, Molecor, Nalburdayim.com, NETCAD, ODE, Ökotek, Özler Kalıp, Özpor, Panasonic, PERI, Pimakina, Polyfibers, Polyfin, Prometeon, Ravago, Rehau, Saint Gobain Türkiye, Samsung, Saray Alüminyum, Schüco, Selena (Tytan), Sentez Mekanik, Serge Ferrari, Shell, Siemens, Sistem İnşaat, Soudal, Sika, Şişecam, Temsa, TMS, Tekno Yapı, Türk Ytong, Tremco illbruck, Vaillant, Vekon, Viessmann, Wermut, Wilo, Winsa, XCMG, Xylem ve ZF'nin değerli katkılarıyla hazırlanmaktadır.
ABONE OLMAK İÇİN
Bir yıllık abonelik bedelimiz olan 1800 TL (6 Sayı, KDV Dahil)'yi TR70 0001 0008 5291 9602 1550 01 IBAN no’lu hesabımıza (Ekosistem Medya) yatırıp; ardından dekontu, açık adresinizi ve fatura bilgilerinizi (şahıs ise TC kimlik no; firma ise vergi dairesi-numarası) santiye@santiye.com.tr adresine e-posta veya 0532 516 03 29 no’lu telefona WhatsApp / SMS aracılığıyla ulaştırabilirsiniz.
