Deprem ve azaltılacak insan kaynaklı deprem zararları, sismik olarak aktif olan Türkiye coğrafyasında depreme güvenli yapılaşma ve sağlıklı toplumsal yaşam için deprem ilişkili ortak alanlarda disiplinler arası azami ortak çalışmaların yapılması gereken bir olgudur. Günümüzün gelişen teknolojilerinin sunduğu yüksek hassaslıkta canlı yapısal izleme, veri saklama ve mühendislik analiz imkanları yakın ve uzak saha kaynaklı deprem kayıtlarının senaryo çalışmaları çerçevesinde benzeşim denekleri olarak sayısal yapı testlerinin yürütülmesine imkân vermektedir. Yapı girdi ve çıktı değerlerinin bina nümerik modeli üzerinden hesaplanmasıyla yapının tepkilerinin uzak ve yakın saha kaynaklı deprem guruplarına gösterdiği davranış büyüklüklerinin benzerliği veya farklılıkları frekans tanım alanında bir dizi istatistiki kıyaslamalarla, yapı tanı algoritmalarının sonuçlarıyla ve sonlu eleman analizlerinin simulasyonları üzerinden tartışılmıştır. Deprem kayıtlarının fazlalığı sonucunda analizlerinfarklarının araştırılması ve bu araştırmalar sonucunda gerekli olan yapı tanıma analizlerininyapılması gerekmektedir. Analizler, taşıyıcı elemanların yeterliğinin kontrolü için kritik bir önem oluşturmaktadır.
YAZAN
Ahmet Berkay MOSTURA / Kocaeli Üniversitesi
Kemal, BEYEN / Kocaeli Üniversitesi
GİRİŞ
Depremler, Dünya tektonik aktivitesinin bir sonucu olarak yapılarda önemli hasar riskleriüretirler. Yer yapısı içinde yayılan deprem dalgalarının yer ile irtibatlı bütün mühendislik yapılarıyla etkileşimi bir güvenlik problemidir. İnsanların güvenli yapı inşaası için belirli önlemler alması gerekmektedir. Ülkemizde 1947 yönetmeliğiyle bilimsel çalışmalar başlamış ve gelişmektedir. Analiz yaklaşımları, hesaplama teknolojilerinin sunduğu imkânlar çerçevesinde yönetmeliklerde sağlama kriterleriyle güncellenmektedir.
Günümüzün elektronik ve bilgisayar teknoloji gelişmelerinin desteğinde yapı üzeri gözlem faaliyetleri yapı sağlığı ve davranış verileri kullanılarak anlık durum değerlendirmesinin yapılmasını mümkün kılmıştır. Bu elektronik izleme imkânı büyük veri setleriyle analiz ve tekrar üretme (benzeşim) çalışmalarıyla sanal laboratuvar denemelerinin önünü açmıştır. Yapı izlemelerinde yapısal noktalara serilmiş ivmeölçer ağlarıyla elde edilen yapısal davranış kayıtları yapı tanılama ve hasar tanılama çalışmalarında kullanılan temel verilerdir. Bu tür çalışmalar literatürde birçok çalışmada görülmektedir (M. Çelebi 1993, K. Beyen 2015, E. Şafak 2003, P.Block 2006, C. Simpson 1993).
Depremlerin oluşumu kırılma mekanizması, deprem kaynağı, dalga yayılım şartları ve yerelzemin katmanlarının ve yüzey formunun etkileriyle kendine özgün deprem verileri oluşturur (KBeyen ilgili makaleleri refere et). Hesaplama teknolojilerinin gelişmesiyle deprem setlerinin kullanılması kaçınılmaz hale gelirken deprem kayıtlarının depolandığı veri arşivlerinin bazı merkezlerde oluşmasına ihtiyaç göstermiştir. Yurt içinden AFAD denetiminde "Turkish Accelerometric Database and Analysis System (TADAS)" ve yurtdışındaki sayısız merkezlerde nPEER/Berkeley örnek olarak arşivlerini paylaşan merkezlerdir. Dünya’da kaydedilmiş yakın alankaynaklı depremlerin oluşturduğu arşivde en fazla yakın saha istasyonlarıyla kayıt alınmış deprem Tayvan’da 21 Eylül 1999’da gerçekleşen Chi-Chi depremidir. 7.6 moment büyüklüğü olan ana şoktan sonra 6.5-6.8 moment büyüklükleri arası üç ve altı büyüklüğünün üstünde toplamaltı tane artçılarıyla binalarda oluşan etkileri çok geniş bir coğrafyada hissedilmiştir. Yakın alan kaynaklı moment büyüklüğü 7 ve üstü olan 1999 öncesi Dünyanın toplam 12 civarı olan depremkayıt sayısına deprem merkezinden çizilecek 20 Km çaplı daire içinde bulunan 65 istasyon ileönemli katkı sağlamıştır. Kocaeli depreminin yakın alan istasyon kayıtlarıyla Dünyanın yakın alan kaynaklı kayıt sayısı yükselmiş ve yeni bir çalışma oluşturmuştur. 1999 Chi chi/Tayvan depremiyle, 1995 Kobe/Japonya depreminin 10 katı ve 17 Ağustos 1999 Kocaeli depreminin %50 fazlası sismik moment cinsinden enerji ortaya çıkmıştır (1). Ülkemizde 17 Ağustos 1999 Kocaeli Depremi, 12 Kasım 1999 Düzce Depremi ve 23 Ekim 2011 Van Depreminde elde edilen kayıtlarla yakın saha kaynaklı deprem çalışmalarının örnekleri çoğalmaya başlamıştır (2, 3).
Son on yıl için baktığımız zaman ülkemiz adına önemli iki deprem karşımıza çıkmakta ve bu depremler için belirli uzak ve yakın kayıtlar elde edilmektedir. Bu depremler sırasıyla 24 Ocak2020 Elazığ Depremi ve 30 Ekim 2020 İzmir Depremidir. İzmir Depremi için alınan kayıt sayısı 167 iken, Elâzığ Depremi için elde edilen kayıt sayısı 243 olmaktadır.
Önceki yıllarda alınan kayıt sayısı örneğin büyük acılara ve kayıplara sebep olan KocaeliDepreminde izleme 22 tane yakın saha kayıt istasyonuyla yürütülürken 1999 sonrası deprem gerçeği ve algısı değişmiş ve istasyon ağı büyük sıçrama gerçekleştirmiştir.
Veri sayılarının artması bir çalışma konusu olarak yakın ve uzak deprem kuvvetlerinin çok hasarörneği olan orta ölçekli yapılarda gösterdiği davranış değişikliklerinin sistematiğine bir gözatmayı zaruri hale getirmiştir.
Kinematik Parametrelerin Denklemleştirilmesi
Deprem yükleri binalara X, Y ve Z ekseni üzerinden kinematik etkiler oluşturmaktadır. Bu etkiler sırasıyla ivme, hız, yer değiştirme, eğim ve moment etkileridir. Dayanıma göre tasarımlardoğrultusunda moment etkileri önem arz ederken, performansa dayalı tasarımlar için ise ivme, hız ve yer değiştirme önemli parametreler olmaktadır. Bu sonuçlar doğrultusunda binanın plastik mafsallaşma sonucunda performansa dayalı tasarım sonuçlarının büyük ölçüde bina için engerekli parametreleri oluşturduğu analitik ve gözlemlerle anlam yüklenmiş ampirik sonuçlar göstermektedir.
Analitik ve ampirik sonuçları bire bir ilişki içinde frekans ortamında transfer fonksiyonlarıyla değerlendirmek ve gözlenen hata dağılımına katlar arası veya veri imkanı varsa kat içinde bakarak taşıyıcı duvar, duvar yükleri, basitleştirilmiş alansal yayılı yükler ve hasarlı eleman rijitliği içinkullanılan plastik mafsal kabulleri gibi koşullar düzeltilebilir. Güncelleme sonucunda benzeme ölçütü olmadan tutarlılığı değerlendirmek zordur. Güncellenen modelin sonuçlarının zaman ve frekans tanım alanında deneysel sonuçlarla mukayesisini teorik olarak açıklamak gerekirse eğer aşağıdaki eşitlik gereklidir (2).
DEVAMI VAR
ŞANTİYE®
Daha iyi yapılar için...
4 Ocak 2025
Türkiye'nin en ESKİ ve en çok ZİYARET EDİLEN şantiyesi: ŞANTİYE®...
İnşaata dair "KAYDADEĞER" ne varsa... 1988'den bu yana...
Şantiye®nin ürettiği, derlediği ve yayınladığı içeriklerde öncelik “KAMUSAL YARAR”dır...
Ve yayınlanan içeriğin “ÖZEL” olmasına özen gösterilir...
BASILI DERGİ + E-DERGİ + SANTİYE.COM.TR + SOSYAL MEDYA + DİJİTAL PLATFORMLAR...
İnşaat sektörünün buluşma noktası Şantiye®, “Güven”i temsil eden “Basılı bir Yayın” olma özelliğinin yanı sıra yenilenen web sitesi, Turkcell Dergilik ve Türk Telekom E-Dergi gibi mobil uygulamalardaki varlığı, 42 bin E-Bülten abonesi ve 85 bin sosyal medya takipçisi-bağlantısıyla inşaat sektörünün en önemli iletişim platformlarından biri olmaya her ortamda devam ediyor... 1988'den bu yana...
Şantiye® ayrıca yapı sektörüne "Şantiye'nin Yıldızı Ödülü", "Yılın Yeşil Yapı Malzemesi / Teknolojisi Ödülü" ve "Şantiyeden Kareler Fotoğraf Yarışması" gibi farklı organizasyonlarla da katkı sunuyor.
Şantiye®nin son sayısı da dahil 1988 yılından bugüne kadar yayınlanan TÜM SAYILARINA E-Dergi olarak göz atmak için lütfen tıklayın...
Şantiye®, başta ABONELERİ olmak üzere 2020-2024 yıllarında ilan veren firmalar ABS Yapı, Akyapı, Alumil, Anadolu Motor (Honda), Alkur, Ak-İzo, Altensis, Arbiogaz, Aremas, Arfen, Assan Panel, Asteknik, Atos, Batıçim, Baumit, Betek, Betonblock, Borusan CAT, Bosch Termoteknik, Bostik, BTM, Buderus, Bureau Veritas, Chryso, Çimsa, Çuhadaroğlu, Çukurova Isı, Duyar Vana, DYO, Efectis ERA, Ekomaxi, Elkon, Emülzer, Eryap, Filli Boya, Fixa, Fullboard, Form Endüstri Ürünleri, Form Endüstri Tesisleri, Form MHI (Mitsubishi Heavy Industries) Klima, Garanti Leasing, GF Hakan Plastik, Gökçe Brülör, Grundfos, Hilti, IQ Alüminyum (by Deceuninck), İNKA, İntek, İpragaz, İstanbul Teknik, İzocam, İzoser, Kalekim, Knauf, Knauf Insulation, Komatsu, Köster, Kuzu Grup, LG, Marubeni, Masdaf, Master Builders Solutions, MBI Braas, Meiller Kipper (Doğuş Otomotiv), Messe Frankfurt, Messe München/Agora Tur., Mekon, Mitsubishi Chemical, Nalburdayim.com, NETCAD, ODE, Ökotek, Özler Kalıp, Özpor, Panasonic, PERI, Pimakina, Polyfibers, Polyfin, Prometeon, Ravago, Rehau, Saint Gobain Türkiye, Saray Alüminyum, Schüco, Selena (Tytan), Sentez Mekanik, Serge Ferrari, Shell, Siemens, Sistem İnşaat, Soudal, Sika, Şişecam, Temsa, TMS, Tekno Yapı, Türk Ytong, Tremco illbruck, Vaillant, Vekon, Wermut, Wilo ve Xylem’in değerli katkılarıyla hazırlanmaktadır.
ABONE OLMAK İÇİN
Bir yıllık abonelik bedelimiz olan 1200 TL (6 Sayı, KDV Dahil)'yi TR70 0001 0008 5291 9602 1550 01 IBAN no’lu hesabımıza (Ekosistem Medya) yatırıp; ardından dekontu, açık adresinizi ve fatura bilgilerinizi (şahıs ise TC kimlik no; firma ise vergi dairesi-numarası) santiye@santiye.com.tr adresine e-posta veya 0532 516 03 29 no’lu telefona WhatsApp / SMS aracılığıyla ulaştırabilirsiniz.
