Günümüzde, sürdürülebilir bir geleceğe yönelik tasarımlar ve çözümler, birçok sektörde olduğu gibi inşaat ve yangın güvenliği alanında da önem kazanmaktadır. Pasif yangın sistemleri, binalarda yangının kontrol altına alınması ve yayılmasını önlemek için tasarlanmış, enerji gerektirmeyen güvenlik önlemleridir. Bu sistemler, sürdürülebilirlik açısından enerji verimli olmaları ve çevresel etkilerini minimize etmeleri sebebiyle önem arz eder.
Elif Çataklı / Efectis Era Avrasya / Yangın Güvenliği Mimarı (Fire Safety Architect)
1. PASİF YANGIN SİSTEMLERİ
Pasif yangın sistemleri, yangın güvenliği sağlarken sürdürülebilirliği destekleyen çeşitli yapısal önlemleri kapsamaktadır. Bu kapsamda, yapılarda kullanılan her türlü yapı malzemesinin ve bina elemanının yangın performansını irdelemek gerekir. Bu yapı malzemelerinin ve bina elemanlarının yangın anında belirli kriterleri belirli süre boyunca sağlaması istenir. Pasif yangın sistemi, duvar destek yapısıyla, kapısıyla, kanal ve kablo geçişleriyle bir bütün şeklinde düşünülmelidir.
1.1. Yangına Tepki
Yapı malzemelerinin yangın performansı yangına tepki testleri ile değerlendirilir. Yangına tepki testleri, yapı malzemesinin gelişmekte olan bir yangına ne şekilde ve ne seviyede etki edeceğini sınıf bazında gösterir. Yanıcılık sınıflarına göre ise testin deney yöntemi değişiklik gösterir.
• A1: Hiç yanmaz. Yanmanın herhangi bir anında yanmaya katkıda bulunmaz.
• A2: Zor yanıcı. Yanmanın herhangi bir anında yanmaya önemli ölçüde katkıda bulunmaz.
• B, C: Zor alevlenici
• D, E: Normal alevlenici
• F: Kolay alevlenici
• S: Duman oluşumu için ilave sınıflandırma
• D: Damlama için ilave sınıflandırma
1.2. Yangına Dayanım
Bina elemanlarının yangın performansı yangına dayanım testleri ile ölçülür. Yangına dayanım testleri, bina elemanlarının yük taşıma kapasitesi, yalıtım ve bütünlük kriterlerinde özelliğini koruduğu süreyi dakika bazında gösterir.
• R (Yük taşıma kapasitesi): Yapı elemanının yangın anında belirli bir süre boyunca yapısal stabilitesini koruma kapasitesidir.
• E (Bütünlük): Yapı elemanının yangına maruz kalan tarafından yangına maruz kalmayan tarafına sıcak gaz ve alev geçirmemesidir.
• I (Yalıtım): Yapı elemanının yangına maruz kalan tarafından yangına maruz kalmayan tarafına ısı geçirmemesidir.
• W (Radyasyon): Termal radyasyonun azaltılmasıdır.
Yangına dayanım testleri, TS EN 1363-1 standardında belirtilen genel kurallara göre yapılır. Ancak ürün grubuna göre her ürünün kendi test standardında belirtilen ayrıntılara bakılır.
2. YANGIN KOMPARTIMANI OLUŞTURMAK
Yangın kompartımanı, bir binanın belirli bir bölgesini yangından korumak ve yangının bu alanda sınırlı kalmasını sağlamak amacıyla tasarlanan yapısal bir bölgedir. Bu alan, yangının yayılmasını geciktirmek, binanın diğer alanlarına sıçramasını önlemek ve tahliye için zaman kazandırmak üzere oluşturulur. Yangın kompartımanı oluşturmak için yangın sırasında aktif bir güç kaynağına ihtiyaç duyulmaz, bu nedenle sürdürülebilir yapı standartlarına daha kolay uyum sağlarlar.
2.1. Yangın Bölmeleri - Duvar Destek Yapıları
Bina içinde yangının yayılmasını önlemek için yangına dayanıklı bölme duvarlar kullanılır. Bu duvarlar, yangın sırasında dayanıklılığını koruyarak yangını belirli bir alanda sınırlar. Yangın bölmeleri ayrıca duman ve ısı geçişini de engelleyerek yapı içindeki diğer alanların zarar görmesini önler.
Yük taşımayan bölme duvarlar, TS EN 1364-1 standardına göre test edilir ve yalnızca kendi ağırlığını taşıyacak şekilde tasarlanır. Bu tür duvarlarda yük taşıma kapasitesi (R) aranmaz; bütünlük (E) ve yalıtım (I) kriterlerini belirli bir süre boyunca koruyabilmeleri esas alınır. Destek yapısı, gaz beton, bims blok veya tuğla gibi sert malzemelerden veya alçı panel gibi esnek malzemelerden yapılabilir. Test edilen bir duvarın sonucu, aynı veya daha yüksek yangın dayanım sınıfına ve aynı yapı tipine (esnek ya da sert) sahip sistemlere uygulanabilir.
Duvar sistemi seçilirken, duvarda kullanılacak yangın kapısı, şaft kapağı, pasif yalıtım elemanları, yangın veya duman damperleri ve duman tahliye fanının özellikleri de dikkate alınmalıdır.
2.2. Yangın Kapıları
Yangın kapıları, yangına karşı dayanıklıdır ve yangın sırasında kapalı kalacak şekilde tasarlanmıştır. Bu kapılar, yangının bina içinde belirli alanlarla sınırlanmasına katkıda bulunur. Özellikle yangın çıkış yollarında kullanılarak güvenli tahliyeyi sağlarlar.
Yangın kapıları ve kepenkler, TS EN 1634-1 standardına göre bütünlük (E) ve yalıtım (I) kriterleri doğrultusunda test edilir. Yangın kapısı; kapı kasası, kapı kanadı ve aksesuarlar gibi parçalardan oluşur. Kapının, duvarla bağlantı elemanları, yalıtım malzemeleri ve aksesuarların konumu doğru şekilde belirlenmelidir; yangına maruz kalacak yönü, yalıtım malzemelerinin sıralanışını etkiler.
Kapılar, test edildiği duvar yapısına uygun bir sisteme monte edilmelidir; aksi halde bağlantı elemanlarının tutuculuğu azalır. Kasada kullanılan fitil ve vidalar, uygulamada da testteki özelliklere sadık kalınarak yerleştirilmelidir. Kapı kanadında camyünü, seramik yünü ve alçı levha gibi yalıtım malzemeleri kullanılır ve sıralamalarına dikkat edilmelidir.
2.3. Pasif Yalıtım Uygulamaları
Yangın kompartımanları arasındaki geçişlerde, kompartımanın yangına dayanıklılığını korumak için, en az ilgili kompartımanın yangın dayanım süresine eşdeğer yangına dayanıklı bir pasif yalıtım çözümü uygulanmalıdır. Bu yalıtımın doğru kalınlık ve uygun malzemelerle uygulanması, test raporunda belirtilen değerlere sadık kalınması açısından önemlidir.
Kullanılacak pasif yalıtımın uygulanabilir maksimum alanı, duvarda mı yoksa döşemede mi kullanılacağı, hangi destek yapılarıyla uyumlu olduğu ve hangi yalıtım malzemeleriyle birlikte kullanılabileceği gibi bilgiler test raporlarında yer alır.
2.4. Damper Seçimi
Yangın damperlerinin TS EN 1366-2 standardına göre test edilmesi ve TS EN 13501-3 standardına göre sınıflandırılması zorunludur. Yangın damperleri, motorla aktive edilen ya da sigorta mekanizmalı seçenekler sunar ve dikdörtgen veya dairesel şekillerde üretilebilir. Test standardında belirtilen altı farklı montaj tipi bulunur; bu detaylar sınıflandırma raporu yerine test raporunda ayrıntılı olarak belirtilir.
Duman damperleri ise yangın damperlerinden farklı olarak genellikle çok bıçaklı olup, bıçakların arasına conta gibi malzemeler eklenerek sızdırmazlık sağlanır. Duman damperleri, dumanın tahliye edildiği alanlarda kullanılır ve TS EN 1366-10 standardına göre test edilip TS EN 13501-4 standardına göre sınıflandırılmalıdır. Uygulama yapılacak alanın, duvarda mı döşemede mi yoksa yatay veya dikey kanalda mı olacağı belirlenmeli, ayrıca damperin tek ya da birden fazla kompartımana nüfuz edip etmeyeceği dikkate alınmalıdır.
3. SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞE KATKILARI
Pasif yangın sistemleri, çeşitli şekillerde sürdürülebilirlik ilkesine katkıda bulunur:
Enerji Verimliliği: Pasif sistemler, çalışmak için elektrik gibi enerji kaynaklarına ihtiyaç duymaz. Bu özellik, binanın toplam enerji tüketimini düşürür, böylece karbon ayak izini azaltır. Özellikle enerji maliyetlerinin yüksek olduğu bölgelerde bu sistemler ekonomik ve çevresel açıdan fayda sağlar.
Uzun Ömürlü ve Düşük Bakım Maliyetleri: Pasif yangın önleme çözümleri dayanıklı ve uzun ömürlü malzemelerden yapılır. Bakım gereksinimlerinin az olması, onları hem ekonomik hem de çevresel açıdan sürdürülebilir kılar. Bu durum, sistemlerin atık üretmeden uzun süre kullanılmasını sağlar.
Doğal Kaynakların Korunması: Bu tür sistemlerin büyük bir kısmı, yangına dayanıklı doğal malzemelerden yapılır ve çevre dostu özellik taşır. Ayrıca, aktif yangın söndürme sistemlerinde olduğu gibi su veya kimyasal madde kullanımı gerektirmez. Bu sayede, yangın durumunda çevresel zararın azaltılmasına katkı sağlar.
Daha Az Malzeme Tüketimi: Pasif yangın sistemleri, genellikle inşaatın ilk aşamalarında entegre edildiği için, sonradan ekleme ve tadilat ihtiyacını ortadan kaldırır. Bu durum, inşaat sürecinde malzeme israfını azaltır ve yapıların karbon ayak izini küçültür.
4. SÜRDÜRÜLEBİLİR GELECEK İÇİN PASİF YANGIN SİSTEMLERİNİN ÖNEMİ
Pasif yangın sistemleri, sürdürülebilir yapı tasarımında önemli bir yer tutmaktadır. Bu sistemlerin avantajları:
Karbon Ayak İzinin Azaltılması: Enerji gerektirmeyen yapıları sayesinde karbon salımını minimize eder.
Daha Uzun Ömürlü Binalar: Yangın dayanımı yüksek olan binalar, uzun ömürlü olup daha az yenileme gerektirir.
Doğal Kaynak Tasarrufu: Su ve kimyasal kullanımını en aza indirerek doğal kaynakların korunmasını destekler.
Çevresel Etkinin Azalması: Yangın durumunda kimyasal madde salınımı olmadığından çevreye zarar vermez.
5. PASİF YANGIN SİSTEMLERİNİN GELECEĞİ VE SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK
Gelecekte, enerji verimliliği, çevreye duyarlılık ve dayanıklılık gereksinimlerinin artmasıyla pasif yangın sistemlerinin daha fazla tercih edilmesi beklenmektedir. Bunun yanında, ileri teknoloji malzemeler ile birlikte akıllı yangın güvenliği çözümlerinin de geliştirilmesi söz konusu olacaktır. Örneğin, geri dönüştürülmüş veya çevre dostu malzemelerden yapılmış yangın dayanımlı kaplama ve bariyerlerin kullanımı yaygınlaşabilir. Ayrıca, binaların inşaat sürecinde pasif yangın güvenlik önlemlerinin entegrasyonu, yapıların yeşil bina sertifikası (LEED, BREEAM vb.) kazanmasına katkı sağlayabilir.
6. SONUÇ
Sürdürülebilir bir gelecek inşa etmek için pasif yangın sistemleri hem çevresel etkileri azaltan hem de bina güvenliğini en üst seviyeye taşıyan etkili çözümlerdir. Enerji verimliliği, düşük bakım maliyeti, dayanıklılık ve çevresel dost özellikleri ile pasif yangın sistemleri, sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmada önemli bir rol oynar. Binalarda bu tür sistemlerin entegrasyonu, gelecekte hem çevreye duyarlı hem de güvenli yaşam alanları oluşturmak için hayati önem taşımaktadır.
Bir kompartıman oluşturulurken, proje aşamasında seçilen duvar sisteminin, uygulama aşaması da düşünülmelidir. Yangın kapısının, yalıtım ürünlerinin, damperlerin tasarım aşamasında seçilen duvar sistemi ile teste girmesi ve testi istenilen sürede başarı ile geçmesi gereklidir. Sonraki aşamalar göz önünde bulundurularak tasarımlar ve uygulamalar yapılmalıdır.
ŞANTİYE®
Daha iyi yapılar için...
16 Aralık 2024
Türkiye'nin en ESKİ ve en çok ZİYARET EDİLEN şantiyesi: ŞANTİYE®...
İnşaata dair "KAYDADEĞER" ne varsa... 1988'den bu yana...
Şantiye®nin ürettiği, derlediği ve yayınladığı içeriklerde öncelik “KAMUSAL YARAR”dır...
Ve yayınlanan içeriğin “ÖZEL” olmasına özen gösterilir...
BASILI DERGİ + E-DERGİ + SANTİYE.COM.TR + SOSYAL MEDYA + DİJİTAL PLATFORMLAR...
İnşaat sektörünün buluşma noktası Şantiye®, “Güven”i temsil eden “Basılı bir Yayın” olma özelliğinin yanı sıra yenilenen web sitesi, Turkcell Dergilik ve Türk Telekom E-Dergi gibi mobil uygulamalardaki varlığı, 42 bin E-Bülten abonesi ve 85 bin sosyal medya takipçisi-bağlantısıyla inşaat sektörünün en önemli iletişim platformlarından biri olmaya her ortamda devam ediyor... 1988'den bu yana...
Şantiye® ayrıca yapı sektörüne "Şantiye'nin Yıldızı Ödülü", "Yılın Yeşil Yapı Malzemesi / Teknolojisi Ödülü" ve "Şantiyeden Kareler Fotoğraf Yarışması" gibi farklı organizasyonlarla da katkı sunuyor.
Şantiye®nin son sayısı da dahil 1988 yılından bugüne kadar yayınlanan TÜM SAYILARINA E-Dergi olarak göz atmak için lütfen tıklayın...
Şantiye®, başta ABONELERİ olmak üzere 2020-2024 yıllarında ilan veren firmalar ABS Yapı, Akyapı, Alumil, Anadolu Motor (Honda), Alkur, Ak-İzo, Altensis, Arbiogaz, Aremas, Arfen, Assan Panel, Asteknik, Atos, Batıçim, Baumit, Betek, Betonblock, Borusan CAT, Bosch Termoteknik, Bostik, BTM, Buderus, Bureau Veritas, Chryso, Çimsa, Çuhadaroğlu, Çukurova Isı, Duyar Vana, DYO, Efectis ERA, Ekomaxi, Elkon, Emülzer, Eryap, Filli Boya, Fixa, Fullboard, Form Endüstri Ürünleri, Form Endüstri Tesisleri, Form MHI (Mitsubishi Heavy Industries) Klima, Garanti Leasing, GF Hakan Plastik, Gökçe Brülör, Grundfos, Hilti, IQ Alüminyum (by Deceuninck), İNKA, İntek, İpragaz, İstanbul Teknik, İzocam, İzoser, Kalekim, Knauf, Knauf Insulation, Komatsu, Köster, Kuzu Grup, LG, Marubeni, Masdaf, Master Builders Solutions, MBI Braas, Meiller Kipper (Doğuş Otomotiv), Messe Frankfurt, Messe München/Agora Tur., Mekon, Mitsubishi Chemical, Nalburdayim.com, NETCAD, ODE, Ökotek, Özler Kalıp, Özpor, Panasonic, PERI, Pimakina, Polyfibers, Polyfin, Prometeon, Ravago, Rehau, Saint Gobain Türkiye, Saray Alüminyum, Schüco, Selena (Tytan), Sentez Mekanik, Serge Ferrari, Shell, Siemens, Sistem İnşaat, Soudal, Sika, Şişecam, Temsa, TMS, Tekno Yapı, Türk Ytong, Tremco illbruck, Vaillant, Vekon, Wermut, Wilo ve Xylem’in değerli katkılarıyla hazırlanmaktadır.
ABONE OLMAK İÇİN
Bir yıllık abonelik bedelimiz olan 1200 TL (6 Sayı, KDV Dahil)'yi TR70 0001 0008 5291 9602 1550 01 IBAN no’lu hesabımıza (Ekosistem Medya) yatırıp; ardından dekontu, açık adresinizi ve fatura bilgilerinizi (şahıs ise TC kimlik no; firma ise vergi dairesi-numarası) santiye@santiye.com.tr adresine e-posta veya 0532 516 03 29 no’lu telefona WhatsApp / SMS aracılığıyla ulaştırabilirsiniz.
