Ülkemizde ve dünyada kültürel mirasın önemli bileşenlerinden biri kuşkusuz tarihi yığma yapılardır. Araştırmalar çoğunlukla duvarların düzlemiçi davranışına odaklanmıştır. Fakat bu yapılarda diyafram etkisi sınırlı olup duvar yükseklikleri ve desteklenmemiş duvar uzunlukları fazladır. Bu tür duvarlar deprem yükleri altında çoğunlukla düzlemiçi dayanıma ulaşamadan düzlemdışı yönde devrilmektedir. Şekil değiştirme esaslı bir yaklaşımla binaların hasar görebilirliğinin analiz edilebilmesi için çeşitli tür duvarlar için düzlemdışı doğrultuda tepeötelenmesi-hasar ilişkisinin ortaya konulması yararlı olacaktır. Sunulan çalışmada, tarihi kesmetaş duvarları temsil eden iki ve üç tabakalı büyük ölçekli U-şekilli duvar numunelerinin çevrimsel düzlemdışı test sonuçları paylaşılmış ve benzer nitelikteki binaların performans değerlendirmesinde kullanmak üzere belirli hasar düzeylerine karşılık gelen izin verilebilir tepeötelenme oranları önerilmiştir.
YAZAN:
İbrahim Serkan MISIR, Fikret KURAN, Gökhan YÜCEL, Ali Cihan DEMİR, Ege YEŞİLBAŞ, Cansu Beril ESER, Serap TOPÇU, Ömer ALDEMİR
Tarihi yığma yapıların korunması ve sonraki nesillere aktarılması kültürel mirasın devamlılığı açısından önemlidir. Malzeme ve taşıyıcı sistem davranışı açısından benzersiz olan bu karmaşık yapılarda, betonarme ve çelik yapı tasarımındaki alışılmış sismik analiz yöntemleri doğrudan kullanılamamaktadır. Bir yığma yapının davranışı incelenirken düzlemiçi özelliklerinin yanında düzlemdışı hasar alma ve devrilme ihtimali de göz önünde bulundurulmalıdır [1]. Yığma yapıların düzlemdışı doğrultudaki hasar görebilirliği yakın dönemlerde meydana gelen depremlerin sonuçlarıyla da gösterilmiştir [2, 3]. Düzlemdışı hasara taşıyıcı elemanlar arasındaki zayıf çekme ve kayma mukavemetlerinin yön verdiği bilinmekle birlikte yığma yapılarda diyafram etkisi oluşturacak döşemelerin ve uygun bağlantı elemanlarının genel olarak eksik olması düzlemdışı hasarı artırmakta olup [3] duvar taşıyıcı elemanlarında düzlemiçi hasardan önce düzlemdışı devrilme ve göçmelere neden olabilmektedir. Literatürde yığma duvarların düzlemdışı davranışına odaklanan pek çok deneysel araştırma bulunmaktadır. Bu deneylerde düzlemdışı yüklere neden olan atalet kuvvetleri deplasman kontrollü aktivatör [4-7] veya hava yastığı [8-10],veya sarsma tablası [11, 12] kullanılarak canlandırılmıştır. Derakhshan ve diğ. [8] altı tam ölçekli çok tabakalı duvar numunesi üzerinde hava yastığı ile düzlemdışı yarı statik testler gerçekleştirmiş, Ferreira ve diğ. [9] çift tabakalı taş duvar testleri üzerinde hem hava yastığı hem de aktivatör kullanmıştır. Maddaloni ve diğ. [7], tam ölçekli çift tabakalı duvar numuneleri üzerinde çevrimsel yükleme testleri gerçekleştirmiş, deneysel sonuçlarını kinematik hesaplar ile kıyaslanmıştır. Maccarini ve diğ. [10], U-şekilli duvar numuneleri üzerinde düzlemdışı yarı-statik yükleme testleri gerçekleştirmiştir. Bu bildirinin yazarları tarafından yürütülen ve AFAD Ulusal Deprem Araştırma Programı tarafından desteklenen araştırma projesi [13, 14] kapsamında, düzlemdışı doğrultuda narin ve döşeme hizasında diyafram etkisi bulunmayan çok tabakalı taş yığma duvarların düzlemdışı davranışı incelenmiştir. Bunun için öncelikle, referans bir tarihi yığma yapıda tahribatsız ve yarı-tahribatlı testler ile duvar morfolojisi, mekanik ve dinamik özellikleri belirlenmiştir. Ardından bu bilgiler kullanılarak üretilen temsili duvar numunelerinin yarı-statik düzlemdışı testleri gerçekleştirilmiştir. Bu bildiri kapsamında, düzlemdışı testler sırasında gözlenen hasar durumu ve karşılık gelen ötelenme oranları paylaşılmıştır.
AMAÇ VE KAPSAM
Sunulan çalışmanın dayandığı araştırma projesi kapsamında, taş yığma duvarların deneysel düzlemdışı davranışı ve hasar sınırları konusunda deneysel veri seti üretilmesi hedeflenmiştir. Ayrıca bu veri seti kullanılarak benzer yapıların deprem performansının şekil değiştirme esaslıbir yaklaşımla analiz edilebilmesi için belirli hasar sınırlarına karşılık gelen tepe ötelenme oranlarının belirlenmesi amaçlanmıştır. Bunun için farklı tabaka özelliklerine sahip dört adet U şekilli büyük geometrik ölçekli taş duvar numunesi Dokuz Eylül Üniversitesi Yapı Mühendisliği Laboratuvarı'nda inşa edilmiş ve test edilmiştir. Sismik yükleri temsil eden yarı-statik çevrimsel yatay yükler duvar numunelerinin cephe duvarına düzlemdışı doğrultuda uygulanmış, yük yer değiştirme tepkisi ve hasar durumları dikkate alınarak tüm numuneler için ötelenme sınırları belirlenmiştir. Duvar numuneleri, İzmir Selçuk’ta bulunan tarihi İsabey Camii’nin avlu duvarları referans alınarak tasarlanmıştır (Şekil 1a). Bu yapıda düzlemdışı yöndeki desteksiz uzunluğu nispeten fazla olan, yaklaşık 15 m yüksekliğe ve 180 cm kalınlığa sahip çift ve üç tabakalı taşduvarlar bulunmaktadır (Şekil 1b). Sunulan çalışma kapsamında iki numunenin test sonuçlarıpaylaşılmış ve izin verilebilir düzlemdışı tepe ötelenme oranları önerilmiştir.
DENEY NUMUNELERİ
Numune tasarımında referans yapının batı ve kuzey cephe avlu duvarının geometrik ve malzeme özellikleri dikkate alınmıştır. Endoskopik incelemede duvar yüksekliğin alt yarısının çift tabakalı,üst yarısının ise üç tabakalı yığma duvar kesitine sahip olduğu belirlenmiştir. Mineralojik petrografik analiz ile harç bileşenleri, tarihi duvarların yassı kriko (flat-jack) testleri ile mekanik özellikleri ve ortamsal titreşim testleri ile modal özellikleri belirlenmiş, bu bulgulara göre duvar test numuneleri tasarlanmıştır [13]. Numunelerde kullanılan hidrolik kireç harcı referans yapının duvarlarında kullanılan az miktarda çakıl (%4), ağırlıklı olarak kum boyutunda kaya kırıntıları (%60) ve kireç bağlayıcı’dan (%36) oluşan harç içeriği ve 2.30 MPa ortalama duvar basınç dayanımı [13, 14, 16, 17] temel alınarak tasarlanmıştır. Kullanılan mermer bloklar sırasıyla 94.2 ve14.6 MPa ortalama basınç ve çekme dayanımına ve 2710 kg/m3 yoğunluğa sahiptir. Bölgedeki binaların tipolojisi dikkate alınarak dik bağlanan duvarları da içeren planda U şekilli duvar numuneleri hazırlanmıştır. Bu örme şekli, ön duvarın düzlemdışı davranışını önemli ölçüde etkilemekte olup diğer araştırmacılar tarafından da takip edilmiştir [10, 15]. Orijinal kesme taş türündeki referans duvarın 15 m yüksekliği, 30 m genişliği ve laboratuvar kısıtlamaları nedeniyle test numuneleri 1/6 geometrik ölçekli planlanmış, 30 cm duvar kalınlığında ve orijinal duvardaki ortalama taş boyutunu temsil eden 20 cm × 6 cm × 10 cm ebatlarında mermer bloklar kullanılarak referans duvardaki gibi 8.33 narinlik oranında örülmüştür. Çift tabakalı DMW numunesinde yatay ve düşey derzlerde hidrolik kireç harcı bulunmaktadır. Üç tabakalı duvar numunesi TMW’de ise iki dış tabaka taş ve üçüncü orta tabaka moloz dolgu olarak üretilmiştir. Mermer blokların duvar numunelerindeki yerleşimi Şekil 2'de ve üretim aşamaları Şekil 3’te verilmiştir.
DEVAMI VAR
2 Ağustos 2024
Türkiye'nin en ESKİ ve en çok ZİYARET EDİLEN şantiyesi: ŞANTİYE®...
İnşaata dair "KAYDADEĞER" ne varsa... 1988'den bu yana...
Şantiye®nin ürettiği, derlediği ve yayınladığı içeriklerde öncelik “KAMUSAL YARAR”dır...
Ve yayınlanan içeriğin “ÖZEL” olmasına özen gösterilir...
BASILI DERGİ + E-DERGİ + SANTİYE.COM.TR + SOSYAL MEDYA + DİJİTAL PLATFORMLAR...
İnşaat sektörünün buluşma noktası Şantiye®, “Güven”i temsil eden “Basılı bir Yayın” olma özelliğinin yanı sıra yenilenen web sitesi, Turkcell Dergilik ve Türk Telekom E-Dergi gibi mobil uygulamalardaki varlığı, 42 bin E-Bülten abonesi ve 85 bin sosyal medya takipçisi-bağlantısıyla inşaat sektörünün en önemli iletişim platformlarından biri olmaya her ortamda devam ediyor... 1988'den bu yana...
Şantiye® ayrıca yapı sektörüne "Şantiye'nin Yıldızı Ödülü", "Yılın Yeşil Yapı Malzemesi / Teknolojisi Ödülü" ve "Şantiyeden Kareler Fotoğraf Yarışması" gibi farklı organizasyonlarla da katkı sunuyor.
Şantiye®nin son sayısı da dahil 1988 yılından bugüne kadar yayınlanan TÜM SAYILARINA E-Dergi olarak göz atmak için lütfen tıklayın...
Şantiye®, başta ABONELERİ olmak üzere 2020-2024 yıllarında ilan veren firmalar ABS Yapı, Akyapı, Alumil, Anadolu Motor (Honda), Alkur, Ak-İzo, Altensis, Arbiogaz, Aremas, Arfen, Assan Panel, Asteknik, Atos, Batıçim, Baumit, Betek, Betonblock, Borusan CAT, Bosch Termoteknik, Bostik, BTM, Buderus, Bureau Veritas, Chryso, Çimsa, Çuhadaroğlu, Çukurova Isı, Duyar Vana, DYO, Efectis ERA, Ekomaxi, Elkon, Emülzer, Eryap, Filli Boya, Fixa, Fullboard, Form Endüstri Ürünleri, Form Endüstri Tesisleri, Form MHI (Mitsubishi Heavy Industries) Klima, Garanti Leasing, GF Hakan Plastik, Gökçe Brülör, Grundfos, Hilti, IQ Alüminyum (by Deceuninck), İNKA, İntek, İpragaz, İstanbul Teknik, İzocam, İzoser, Kalekim, Knauf, Knauf Insulation, Komatsu, Köster, Kuzu Grup, LG, Marubeni, Masdaf, Master Builders Solutions, MBI Braas, Meiller Kipper (Doğuş Otomotiv), Messe Frankfurt, Messe München/Agora Tur., Mekon, Mitsubishi Chemical, Nalburdayim.com, NETCAD, ODE, Ökotek, Özler Kalıp, Özpor, Panasonic, PERI, Pimakina, Polyfibers, Polyfin, Prometeon, Ravago, Rehau, Saint Gobain Türkiye, Saray Alüminyum, Schüco, Selena (Tytan), Sentez Mekanik, Serge Ferrari, Shell, Siemens, Sistem İnşaat, Soudal, Sika, Şişecam, Temsa, TMS, Tekno Yapı, Türk Ytong, Tremco illbruck, Vaillant, Vekon, Wermut, Wilo ve Xylem’in değerli katkılarıyla hazırlanmaktadır.
ABONE OLMAK İÇİN
Bir yıllık abonelik bedelimiz olan 1200 TL (6 Sayı, KDV Dahil)'yi TR70 0001 0008 5291 9602 1550 01 IBAN no’lu hesabımıza (Ekosistem Medya) yatırıp; ardından dekontu, açık adresinizi ve fatura bilgilerinizi (şahıs ise TC kimlik no; firma ise vergi dairesi-numarası) santiye@santiye.com.tr adresine e-posta veya 0532 516 03 29 no’lu telefona WhatsApp / SMS aracılığıyla ulaştırabilirsiniz.
